นายพลโท พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช (15 มีนาคม พ.ศ. 2399 – 16 เมษายน พ.ศ. 2468) พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว อดีตผู้บัญชาการกรมคชบาล องคมนตรีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระประวัติ[แก้]
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช เมื่อประสูติมีพระนามว่า พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าศุขสวัสดี เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ 23 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาจันทร์ พระสนมเอก เมื่อวันศุกร์ เดือน 4 ขึ้น 9 ค่ำ ปีเถาะ สัปตศก จ.ศ. 1217 ตรงกับวันที่ 15 มีนาคม พ.ศ. 2398 (ปัจจุบันคือ พ.ศ. 2399)
ปี พ.ศ. 2419 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาเป็นพระองค์เจ้าต่างกรมและให้ออกวัง มีพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นอดิศรอุดมเดช ครุฑนาม ทรงศักดินา 15,000 ตามพระราชกำหนดอย่างพระองค์เจ้าต่างกรมในพระบรมมหาราชวัง แล้วให้ทรงตั้งเจ้ากรมเป็นหมื่นอดิศรอุดมเดช ถือศักดินา 600 ปลัดกรมเป็นหมื่นภูเบศรบริรักษ์ ถือศักดินา 400 และสมุห์บาญชีเป็นหมื่นประจักษ์พลขันธ์ ถือศักดินา 300 โดยในการออกวังให้ทรงย้ายจากพระตำหนักสวนกุหลาบในบริเวณพระบรมมหาราชวังและโปรดเกล้าฯ ให้สร้างวังท้ายวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามพระราชทาน แล้วเสด็จพระราชดำเนินพระราชทานพระสุพรรณบัฏที่วังตามประเพณีซึ่งใช้อยู่ในเวลานั้น
ปี พ.ศ. 2456 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ เลื่อนพระอิสริยยศเป็นกรมหลวง มีพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช ครุฑนาม ทรงศักดินา 15,000 ตามพระราชกำหนดอย่างพระองค์เจ้าต่างกรมในพระบรมมหาราชวัง แล้วให้ทรงเลื่อนเจ้ากรมเป็นหลวงอดิศรอุดมเดช ถือศักดินา 800 ปลัดกรมเป็นขุนภูเบศร์บริรักษ์ ถือศักดินา 600 สมุห์บาญชีคงเป็นหมื่นประจักษ์พลขันธ์ ถือศักดินา 400
ในตอนปลายพระชนม์ชีพ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช มีพระอาการประชวรพระปัปผาสะ ครั้นถึง ณ วันที่ 16 เมษายน พ.ศ. 2468 เวลา 19.20 น. ก็สิ้นพระชนม์โดยสงบ แวดล้อมด้วยพระโอรส พระธิดา หม่อม และพระประยูรญาติอันสนิท เป็นที่เศร้าโศกสลดเสียดายแก่ผู้ใกล้ชิดพระองค์ทั่วกัน สิริพระชันษาได้ 69 ปี 1 เดือน 13 วัน ได้รับพระราชทาน พระโกศทองน้อย บรรจุพระศพ ตั้งบำเพ็ญพระกุศล ณ วังถนนพระอาทิตย์ และ พระราชทานเพลิงพระศพเมื่อวันที่ 15 กรกฎาคม พ.ศ. 2468 ณ พระเมรุ ท้องสนามหลวง
การทรงงาน[แก้]
ในตอนต้นแผ่นดินรัชกาลที่ 5 เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระราชดำริที่จะจัดตั้งกรมทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์ขึ้น จึงโปรดเกล้าฯ ให้ พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าศุขสวัสดี ซึ่งในเวลานั้นทรงเจริญพระชันษาแล้ว ให้เข้ารับราชการในตำแหน่งคะเด็ตทหารมหาดเล็ก (Cadet- นักเรียนนายร้อย)
เมื่อถึงปี พ.ศ. 2414 จึงได้ทรงเป็นนายดาบในกองร้อยที่ 5 กรมทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์
ปี พ.ศ. 2416 ได้เลื่อนพระยศเป็นนายร้อยเอกในตำแหน่งผู้บังคับกองร้อยที่ 5 กรมทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์ และในปีนี้เอง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงสถาปนาตำแหน่งราชองครักษ์ขึ้นเป็นปฐม ซึ่งสมัยนั้นเรียกว่า "ราชเอดเดอแกมป์" (Aid-de-Camp) จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าศุขสวัสดี เป็นราชองครักษ์พระองค์แรกก่อนบุคคลอื่น ดังนั้นเมื่อ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดำเนินประพาสเมืองต่างประเทศมี มลายู ชวา และอินเดีย พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าศุขสวัสดี ก็ได้โดยเสด็จในหน้าที่ราชองครักษ์ทุกแห่งไป และในปีต่อมา ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นผู้กำกับแตรวงในกรมทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์อีกตำแหน่งหนึ่งด้วย
ในปี พ.ศ. 2417 โปรดให้ตั้งองคมนตรีสภา (เดิมคือ ปรีวีเคาน์ซิล) ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าศุขสวัสดี (พระอิสริยยศในขณะนั้น) เป็นองคมนตรีในครั้งนั้น และทรงเป็นองคมนตรีในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว อีกด้วย
ปี พ.ศ. 2430 ได้ทรงเป็นผู้แทนผู้บังคับการทหารล้อมวัง ซึ่งปัจจุบันคือกรมทหารราบที่ 11 รักษาพระองค์
ปี พ.ศ. 2431 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นนายพันเอกผู้บังคับการทหารราบในกรมทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์ ต่อมาในวันพุธ เดือน 8 อุตราสาธ ขึ้น 10 ค่ำ ได้รับพระราชทานพระยศ นายพลจัตวา
ปี พ.ศ. 2433 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มาว่าการในหน้าที่ปลัดทหารบกใหญ่
ปี พ.ศ. 2435 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นผู้บังคับการกรมทหารหน้า ซึ่งปัจจุบันคือกรมทหารราบที่ 4 พร้อมกับได้รับโปรดเกล้าให้เป็น ราชองครักษ์พิเศษ เมื่อวันที่ 14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2435
ปี พ.ศ. 2441 ได้เลื่อนเป็นนายพลตรี เมื่อวันที่ 21 กันยายน
ปี พ.ศ. 2455 ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ นายพลตรี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นอดิศรอุดมเดช เป็นผู้บัญชาการกองพลทหารบกที่ 10
ปี พ.ศ. 2456 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ย้ายมาเป็นผู้บัญชาการกองพลที่ 4 แล้วทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ย้ายมาเป็นผู้บัญชาการกรมพระคชบาลแทน จอมพล เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต (หม่อมราชวงศ์อรุณ ฉัตรกุล) ซึ่งขณะนั้นมียศเป็น นายพลเอก และให้เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต เป็นผู้ช่วยเสนาบดีกระทรวงกลาโหม เพียงตำแหน่งเดียว เมื่อวันที่ 27 พฤศจิกายน พ.ศ. 2456
ปี พ.ศ. 2460 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ย้ายมาเป็นจเรสัตว์พาหนะทหารบกและการทหารม้า และทรงดำรงตำแหน่งนี้จนตลอดพระชนมายุ และในปีนี้ได้ทรงดำรงตำแหน่งนายทหารพิเศษประจำกรมทหารราบที่ 11 รักษาพระองค์
ปี พ.ศ. 2462 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนพระยศเป็นนายพลโท
ปี พ.ศ. 2463 มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้เป็นนายทหารพิเศษประจำกรมทหารบกม้ากรุงเทพฯ รักษาพระองค์ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
นอกจากการรับราชการทหารอันเป็นหน้าที่เฉพาะแล้ว นายพลโท พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช ยังเคยทรงทำหน้าที่พิเศษถวายพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว คือ เป็นช่างถ่ายรูป ผู้บัญชาการมหาดเล็กตั้งเครื่อง เป็นต้น
พระโอรสและพระธิดา[แก้]
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช ทรงเป็นต้นราชสกุลศุขสวัสดิ มีหม่อม 11 ท่าน ได้แก่
- หม่อมขาบ
- หม่อมแช่ม ธิดาพระนนทบุรี
- หม่อมสุ่น
- หม่อมนวล
- หม่อมราชวงศ์เพี้ยน (ราชสกุลเดิม: คเนจร)
- หม่อมชุ่ม
- หม่อมเขียน ธิดาพระนนทบุรี
- หม่อมเอียด
- หม่อมเปล่ง
- หม่อมเจริญ
- หม่อมตี่
โดยมีพระโอรสธิดารวมทั้งหมด 37 พระองค์/องค์ เป็นชาย 22 พระองค์/องค์ หญิง 14 พระองค์/องค์ และไม่ปรากฏว่าเป็นหญิงหรือชาย 1 องค์
พระรูป พระนาม หม่อมมารดา ประสูติ สิ้นพระชนม์/สิ้นชีพิตักษัย คู่สมรส
(ท่านชายเติม)
หม่อมตี่ 1 พฤศจิกายน พ.ศ. 2457 17 มกราคม พ.ศ. 2540 หม่อมทองลิ (อิศรเสนา ณ อยุธยา)
พระนัดดา[แก้]
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช มีพระนัดดารวม 156 คน ดังนี้
- หม่อมเจ้าอนุชาติศุขสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ มีโอรสธิดา 11 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์วาสรำไพ ศุขสวัสดิ ในหม่อมเจ้ารำไพเยาวยุภา
- หม่อมราชวงศ์งามจริต สุขสำราญ ที่ 1 ในหม่อมละม่อม
- หม่อมราชวงศ์วิจิตรผจง ศุขสวัสดิ (นามเดิม: หม่อมราชวงศ์สันต์) ที่ 2 ในหม่อมละม่อม
- หม่อมราชวงศ์ทรงพันธ์ ศุขสวัสดิ ในหม่อมเทียบ
- หม่อมราชวงศ์ดำรงศิลป์ ศุขสวัสดิ ที่ 3 ในหม่อมละม่อม
- หม่อมราชวงศ์อภิรัตน์ บุนนาค ที่ 4 ในหม่อมละม่อม
- หม่อมราชวงศ์จินตนา ศุขสวัสดิ ที่ 1 ในหม่อมฮวย
- หม่อมราชวงศ์อัมพรพันธ์ ศุขสวัสดิ ที่ 1 ในหม่อมละมัย
- หม่อมราชวงศ์ศศิพันธ์ อิศรเสนา ที่ 2 ในหม่อมฮวย
- หม่อมราชวงศ์อวบ ศุขสวัสดิ ในหม่อมแจ๋ว (หม่อมพร้อม)
- หม่อมราชวงศ์เอื้อมพันธ์ พึ่งบารมี ที่ 2 ในหม่อมละมัย
- พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอดิศรอุดมศักดิ์ มีโอรสธิดา 10 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์รัชนีพันธุ์ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์จันทร์กระจ่าง กฤดากร
- หม่อมราชวงศ์สอางโสม โรจนบุรานนท์
- หม่อมราชวงศ์โฉมแข คมกฤส
- หม่อมราชวงศ์นิลตระการ วงษ์ตา
- หม่อมราชวงศ์สังวาลพจน์ กฤดากร
- หม่อมราชวงศ์รจนากร เหล่าวานิช
- หม่อมราชวงศ์สุภรณ์รัศมี ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์ปิโยรส ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์พชรดนัย ศุขสวัสดิ
- หม่อมเจ้าถูกถวิล ศุขสวัสดิ มีโอรสธิดา 10 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์โสมลิกา ปทีปปาณี
- หม่อมราชวงศ์สวัสดิภิญโญ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์ศรีโสมา ปัทมศิริ
- หม่อมราชวงศ์ทักษิณา ภูมิรัตน์
- หม่อมราชวงศ์แรงบุญ ณ เชียงใหม่ (นามเดิม: หม่อมราชวงศ์อทิติ)
- หม่อมราชวงศ์ทัศณิยา ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์อารุณี นาวิกบุตร ทั้ง 7 นี้ในหม่อมเลื่อน
- หม่อมราชวงศ์เจริญสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์อะดุง ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์เล็ก ศุขสวัสดิ ทั้ง 3 นี้ในหม่อมเหรียญ
- หม่อมเจ้าทินทัต ศุขสวัสดิ มีธิดา 3 คน ได้แก่
- ท่านผู้หญิงทินะประภา อิศรเสนา
- หม่อมราชวงศ์กานดาศรี ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์รุจีสมร ศุขสวัสดิ
- หม่อมเจ้าพุฒิสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ มีโอรสธิดา 5 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์พงศ์สวัสดิ์ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์เผ่าสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์สิริสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ ทั้ง 3 นี้ในหม่อมกุหลาบ
- หม่อมราชวงศ์สันติสุข ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์ชัชวาลวลี ณ ระนอง ทั้ง 2 นี้ในหม่อมเจ้าแจ่มจำรัส
- หม่อมเจ้าสืบสุขสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ มีโอรสธิดา 14 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์ส่งต่อ ศุขสวัสดิ ที่ 1 ในหม่อมเยื้อน
- หม่อมราชวงศ์สรวมสุข ศุขสวัสดิ ที่ 1 ในหม่อมเจ้าอุทัยพงษ์
- หม่อมราชวงศ์เชวงสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ ที่ 2 ในหม่อมเยื้อน
- หม่อมราชวงศ์เสริม ศุขสวัสดิ ที่ 2 ในหม่อมเจ้าอุทัยพงษ์
- หม่อมราชวงศ์ธำรงสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ ที่ 3 ในหม่อมเยื้อน
- หม่อมราชวงศ์ยุพดี ศุขสวัสดิ ที่ 3 ในหม่อมเจ้าอุทัยพงษ์
- หม่อมราชวงศ์ประสานสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ ที่ 4 ในหม่อมเจ้าอุทัยพงษ์
- หม่อมราชวงศ์เฉลิมสุข บุญไทย ที่ 1 ในหม่อมเจ้าวิไลวรรณ
- หม่อมราชวงศ์กฤษณา ศุขสวัสดิ ที่ 2 ในหม่อมเจ้าวิไลวรรณ
- หม่อมราชวงศ์ขวัญเกษม สุรคุปต์ ที่ 5 ในหม่อมเจ้าอุทัยพงษ์
- หม่อมราชวงศ์เกนหลง สามงามยา ที่ 4 ในหม่อมเยื้อน
- หม่อมราชวงศ์ปิยะสุข ศุขสวัสดิ ที่ 1 ในหม่อมสงบ
- หม่อมราชวงศ์ปุษยะ ศุขสวัสดิ ที่ 2 ในหม่อมสงบ
- หม่อมราชวงศ์จรัมพร ศุขสวัสดิ ที่ 3 ในหม่อมสงบ
- หม่อมเจ้าอุบลเกษร ชยางกูร มีโอรส 3 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์ไชยสุข ชยางกูร
- หม่อมราชวงศ์ธงชัย ชยางกูร
- หม่อมราชวงศ์ไชยมงคล ชยางกูร
- หม่อมเจ้าธัญญลักษณ์ ศุขสวัสดิ มีโอรสธิดา 5 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์เฉลิมลักษณ์ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์ศิริลักษณ์ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์บุญญลักษณ์ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์นงลักษณ์ สโรบล
- หม่อมราชวงศ์ศศิโสภา รัญเสวะ
- หม่อมเจ้าวงศ์อดิศร ศุขสวัสดิ มีโอรสธิดา 6 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์ (ไม่มีนาม) ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์ (ไม่มีนาม) ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์ (ไม่มีนาม) ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์ (ไม่มีนาม) ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์เถียรสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์ภัทรสุข โจชูศรี
- หม่อมเจ้ากิตติเดชขจร ศุขสวัสดิ มีโอรสธิดา 43 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์จรูญสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์ประดิษฐ์ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์เสนาะ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์วรางค์ ศรีประสงค์
- หม่อมราชวงศ์สวัสดิสุข ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์จันทร์ฉาย ถมังรักษ์สัตว์
- หม่อมราชวงศ์พาณี ศุขสวัสดิ ทั้ง 6 นี้ในหม่อมสมบุญ
- หม่อมราชวงศ์วุฒิสุข ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์ภุมริน ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์คมขำ ศรศรีวิชัย
- หม่อมราชวงศ์สุดสวาท เฉียบแหลม
- หม่อมราชวงศ์เจริญสุข ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์แน่งน้อย เชาวนปรีชา ทั้ง 6 นี้ในหม่อมแส
- หม่อมราชวงศ์สุดใจ บุนนาค
- หม่อมราชวงศ์เข็มทอง ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์สอางค์ศรี เทวกุล
- หม่อมราชวงศ์วิชัย ศุขสวัสดิ ทั้ง 4 นี้ในหม่อมวิไล
- หม่อมราชวงศ์ชวลิต จันทรายุ
- หม่อมราชวงศ์จุลภา ศรีนิเวศน์
- หม่อมราชวงศ์สร้อยสน แจ่มเลิศ
- หม่อมราชวงศ์ณรงค์สวัสดิ์ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์พงษ์สวัสดิ์ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์ดวงวิภา ไชยสนาม
- หม่อมราชวงศ์จุฑามาศ ชาญชาคริตพงษ์ ทั้ง 7 นี้ในหม่อมสมจิต
- หม่อมราชวงศ์มานิตย์ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์รัชนารี วิชยากาศ
- หม่อมราชวงศ์ภิญโญสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์นุกูลกิจ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์วิจิตรา พูนทวีธรรม ทั้ง 5 นี้ในหม่อมบัวเงิน
- หม่อมราชวงศ์พรสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์สายสวัสดิ์ สังขพิทักษ์
- หม่อมราชวงศ์ถาวร ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์โสภณ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์วรรณา ดารากร
- หม่อมราชวงศ์วิสาขา ศักดิ์โสภาสกุล
- หม่อมราชวงศ์เดชา ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์กิติบุตร ศุขสวัสดิ ทั้ง 8 นี้ในหม่อมเทียมตา
- หม่อมราชวงศ์พงษ์กิติ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์กนกวรรณ กังวาฬวงศ์
- หม่อมราชวงศ์จงรัก งามทิพากร ทั้ง 3 นี้ในหม่อมประยงค์
- หม่อมราชวงศ์ศรีกิติ ว่องวิวัฒน์ไวทยะ
- หม่อมราชวงศ์กีรติ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์กิติธิดา พิศาลายน ทั้ง 3 นี้ในหม่อมบัวเขียว
- หม่อมเจ้าวรศักดิเดชอุดม ศุขสวัสดิ มีโอรสธิดา 11 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์ยุพดี มาลากุล
- หม่อมราชวงศ์กฤษณฤกษ์ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์ปานใจ ศุขสวัสดิ ทั้ง 3 นี้ในหม่อมราชวงศ์สดถิ์ศรี
- หม่อมราชวงศ์จันทรา วงษ์ไทย
- หม่อมราชวงศ์พัชนี บุษปวนิช
- หม่อมราชวงศ์วัฒนศักดิ์ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์โสมาวดี รงค์วราโรจน์
- หม่อมราชวงศ์ฉวีวัฒนา เลาหวิช
- หม่อมราชวงศ์วรชัย ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์จันทรนิภา ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์มธุรส ศุขสวัสดิ ทั้ง 8 นี้ในหม่อมพัฒนา
- หม่อมเจ้าประสมสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ มีโอรสธิดา 7 คน ดังนี้
- หม่อมราชวงศ์อดิศรฉัตร ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์อรฉัตร ซองทอง
- หม่อมราชวงศ์ประกายฉัตร ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์ไชยฉัตร ศุขสวัสดิ ทั้ง 4 นี้ในหม่อมเจ้าหญิงกาญจนฉัตร
- หม่อมราชวงศ์นิดา ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์นุช สุจริตกุล
- หม่อมราชวงศ์อดิศรเดช ศุขสวัสดิ ทั้ง 3 นี้ในหม่อมมาลินี
- หม่อมเจ้าพันธ์อดิศร ศุขสวัสดิ มีโอรสธิดา 19 คน ดังนี้
- หม่อมราชวงศ์อุดมศรี ศุขสวัสดิ ในหม่อมถนอม
- หม่อมราชวงศ์อุดมฉวี แสงไชย
- หม่อมราชวงศ์ขจรอุดม ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์สุธารัตน์ ศุขสวัสดิ ทั้ง 3 นี้ในหม่อมสมัคร
- หม่อมราชวงศ์ศรีสมร ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์สมลักษณา ประมิติธนาการ
- หม่อมราชวงศ์วนา ศุขสวัสดิ ทั้ง 3 นี้ในหม่อมสังเวียน
- หม่อมราชวงศ์อุดมศักดิ์ ศุขสวัสดิ ในหม่อมสมบัติ
- หม่อมราชวงศ์อมรฤทธิ์ ศุขสวัสดิ ในหม่อมอูจานี
- หม่อมราชวงศ์อัปษรสมาน บรรจุศิริ
- หม่อมราชวงศ์อิศรพรรณ ศุขสวัสดิ ทั้ง 2 นี้ในหม่อมยุพดี
- หม่อมราชวงศ์รำเพยพรรณ ปิ่นขุนทอง
- หม่อมราชวงศ์พงศ์เทพ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์ธัญญรัตน์ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์จันทร์ทิพย์สุดา แก้วแดง
- หม่อมราชวงศ์ศรีโสภิต ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์นิภาวรรณ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์ธวัชชัย ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์มงคลรัตน์ ศุขสวัสดิ ทั้ง 8 นี้ในหม่อมตุ๊
- หม่อมเจ้ามานิตสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ มีโอรส 2 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์ไชยยันต์ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์ฐิติพงษ์ ศุขสวัสดิ
- หม่อมเจ้าประสพสุข ศุขสวัสดิ มีโอรสธิดา 6 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์พิมลพักตร์ ปกมนตรี
- หม่อมราชวงศ์จำเริญลักษณ์ โสฬสจินดา
- หม่อมราชวงศ์ประเสริฐศักดิ์ ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์ดำรงเดช ศุขสวัสดิ
- หม่อมราชวงศ์วิไลกัญญา วิชัยดิษฐ
- หม่อมราชวงศ์อุษณิษา ศุขสวัสดิ
- หม่อมเจ้าอดิศรานุวงศ์ ศุขสวัสดิ มีโอรส 1 คน ได้แก่
- หม่อมราชวงศ์สุริยวุฒิ ศุขสวัสดิ
พระยศ[แก้]
นายพลโท นายกองโท พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช
รับใช้กองทัพบกสยาม กองเสือป่าชั้นยศ
พระยศทหาร[แก้]
- นายพันเอก
- นายพลจัตวา
- นายพลตรี
- นายพลโท
พระยศเสือป่า[แก้]
- นายหมู่เอก
- 4 พฤศจิกายน พ.ศ. 2454 - นายหมู่ใหญ่
- 16 ธันวาคม 2454 – นายกองตรี
- นายกองโท
พระเกียรติยศ[แก้]
พระอิสริยยศ[แก้]
- พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าศุขสวัสดี (15 มีนาคม พ.ศ. 2399 - 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411)
- พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าศุขสวัสดี (1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 - พ.ศ. 2419)
- พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นอดิศรอุดมเดช (พ.ศ. 2419 - 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453)
- พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นอดิศรอุดมเดช (23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 - 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2456)
- พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช (11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2456 - 16 เมษายน พ.ศ. 2468)
ธรรมเนียมพระยศของ
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ
กรมหลวงอดิศรอุดมเดช
ธงประจำพระอิสริยยศ
ตราประจำพระองค์
การทูลใต้ฝ่าพระบาทการแทนตนข้าพระพุทธเจ้าการขานรับพ่ะย่ะค่ะ/เพคะ
เครื่องราชอิสริยาภรณ์[แก้]
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เหรียญและเข็มต่างๆ ดังนี้
พงศาวลี[แก้]
พงศาวลีของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช 16. (=22.) สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก 8. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช 17. (=23.) พระอัครชายา (หยก) 4. พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย 18. ทอง ณ บางช้าง 9. สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี 19. สมเด็จพระรูปศิริโสภาคย์มหานาคนารี 2. พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว 20. เศรษฐีจีนฮกเกี้ยนแซ่ตัน 10. เงิน แซ่ตัน 21. น้องสาวของท่านผู้หญิงชำนาญบริรักษ์ (น้อย) 5. สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี 22. (=16.) สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก 11. สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์ 23. (=17.) พระอัครชายา (หยก) 1. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช 6. พระยาพิพิธสุนทรการ (สุข สุขสถิต) 3. เจ้าจอมมารดาจันทร์ ในรัชกาลที่ 4 14. หยง 7. ชาวเมืองตราด 15. อิ่ม
อ้างอิง[แก้]
- //www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2456/D/1998_1.PDF
- //www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2456/A/329.PDF
- ราชกิจจานุเบกษา, ข่าวสิ้นพระชนม์ , เล่ม 42, ตอน 0 ง, 26 เมษายน พ.ศ. 2468, หน้า 194
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเพลิงพระศพพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช และพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงพรหมวรานุรักษ์ ณ พระเมรุท้องสนามหลวง พ.ศ. ๒๔๖๘, เล่ม 42, ตอน 0 ง, 2 สิงหาคม พ.ศ. 2468, หน้า 1324
- ราชกิจจานุเบกษา,การประชุมองคมนตรี
- //www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2453/D/2273_1.PDF
- พระราชทานสัญญาบัตรทหาร
- แจ้งความกรมยุทธนาธิการ (หน้า ๒๙๖)
- พระราชทานสัญญาบัตรทหาร
- //www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2454/D/2791.PDF
- //www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2456/D/1837.PDF
- แจ้งความกระทรวงกลาโหม เรื่อง ตั้งตำแหน่งหน้าที่ราชการ
- //www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2460/D/1876.PDF
- "ประกาศกรมราชเลขานุการ เรื่อง พระราชทานนามสกุล สำหรับสืบเชื้อพระวงศ์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๔" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 32 (0 ง): 136. 18 เมษายน พ.ศ. 2458. สืบค้นเมื่อ 26 สิงหาคม พ.ศ. 2561.
- ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานยศนายทหารบก, เล่ม 35, 28 เมษายน พ.ศ. 2461, หน้า 197
- พระราชทานสัญญาบัตรเสือป่า
- พระราชทานสัญญาบัตรเสือป่า
- พระราชทานยศนายเสือป่า
- ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จฯ กรมพระยา, ตำนานเครื่องราชอิศริยาภรณ์สยาม, พระนคร, โสภณพิพรรฒธนากร, 2468
- ราชกิจจานุเบกษา, รายพระนามและนามผู้ที่ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์นพรัตนราชวราภรณ์และจุลจอมเกล้า เก็บถาวร 2022-10-16 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓๑ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๑๘๕๖, ๑๕ พฤศจิกายน ๒๔๕๗
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เก็บถาวร 2022-10-13 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓๐ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๑๙๖๔, ๓๐ พฤศจิกายน ๒๔๕๖
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เก็บถาวร 2022-10-15 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓๒ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๑๘๙๑, ๒๑ พฤศจิกายน ๒๔๕๘
- ราชกิจจานุเบกษา, บัญชีพระราชทานตราเครื่องราชอิสริยยศ เก็บถาวร 2016-03-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓ ตอนที่ ๔๖ หน้า ๓๘๖, ๑๕ มีนาคม ๑๒๔๘
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เก็บถาวร 2020-07-03 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๑๐ ตอนที่ ๔๑ หน้า ๔๕๖, ๗ มกราคม ๑๑๒
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญจักรพรรดิมาลา เก็บถาวร 2016-03-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๒๑ ตอนที่ ๒๗ หน้า ๔๖๔, ๒ ตุลาคม ๑๒๓
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ ๔ เก็บถาวร 2016-03-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๒๑ ตอนที่ ๓๒ หน้า ๕๖๕, ๖ พฤศจิกายน ๑๒๓
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลปัจจุบันฝ่ายหน้า, เล่ม ๒๕ ตอนที่ ๓๕ หน้า ๑๐๑๓, ๒๙ พฤศจิกายน ๑๒๗
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลปัตยุบัน เก็บถาวร 2022-10-17 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๒๘ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๑๘๐๒, ๑๒ พฤศจิกายน ๑๓๐ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเข็มข้าหลวงเดิม เก็บถาวร 2022-10-13 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓๓ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๘๗๕, ๑๔ มกราคม ๒๔๕๙