ดัชนีบ่งชี้ที่ใช้ในการประเมินการเจริญเติบโต การใช้นํ้าหนักและส่วนสูงในการประเมินภาวะการเจริญเติบโต มี 3 ดัชนี คือ
- นํ้าหนักตามเกณฑ์อายุ (weight for age)
- ส่วนสูงตามเกณฑ์อายุ (height for age) และ
- นํ้าหนักตามเกณฑ์ส่วนสูง (weight for height)
ดัชนีแต่ละตัวจะให้ความหมายในการประเมินซึ่งมีข้อเด่นและข้อด้อยที่แตกต่างกันโดยเฉพาะเมื่อนําไปใช้ในการสํารวจภาคตัดขวาง (cross-sectional survey) จึงมีข้อพึงระวังในการแปลความหมายจากการประเมินได้ดังนี้
นํ้าหนักตามเกณฑ์อายุ (weight for age)
นํ้าหนักเป็นผลรวมของกล้ามเนื้อ ไขมัน นํ้า และกระดูก นํ้าหนักตามเกณฑ์อายุเป็นดัชนีบ่งชี้ถึงความสัมพันธ์ของการเจริญเติบโตของนํ้าหนักที่เพิ่มขึ้นตามอายุของเด็ก เป็นดัชนีที่นิยมใช้แพร่หลาย ในการประเมินภาวะการขาดโปรตีนและพลังงาน
ข้อเด่น
- เป็นดัชนีที่ใช้ง่าย รวดเร็ว ไม่จําเป็นต้องใช้ผู้ที่มีความชํานาญเฉพาะด้านในการวัด
- สามารถสะท้อนขนาดของปัญหาการขาดโดยรวม ทั้งการขาดโปรตีนและพลังงานแบบเฉียบพลันที่ทําให้เด็กผอม หรือการขาดโปรตีนและพลังงานแบบเรื้อรังที่ทําให้เด็กตัวเตี้ย หรือปัญหาการบกพร่องทั้งสองด้าน ใช้สะท้อนผลกระทบโดยรวมของภาวะวิกฤตฉุกเฉินได้
- มีการเปลี่ยนแปลงเร็วพอจะเห็นได้ง่าย เป็นประโยชน์ในการศึกษาติดตามการเจริญเติบโตของเด็ก ซึ่งมีการวัดเป็นระยะ ๆ ในระบบเฝ้าระวังทางโภชนาการโดยเฉพาะอย่างยิ่งในทารกและเด็กก่อนวัยเรียน
ข้อด้อย
- ในกรณีของเด็กที่มีนํ้าหนักน้อยกว่าเกณฑ์จะไม่สามารถแยกได้ชัดเจนว่านํ้าหนักน้อยเนื่องจากการขาดโปรตีนและพลังงานแบบฉับพลัน (ผอม) หรือแบบเรื้อรัง (เตี้ย) อย่างไรก็ตามสําหรับเด็กอายุตํ่ากว่า 2 ปี ซึ่งการขาดสารอาหารอย่างเรื้อรังยังไม่ปรากฏมากนัก นํ้าหนักตามเกณฑ์อายุที่ตํ่ากว่าเกณฑ์อ้างอิงยังใช้เป็นดัชนีของการขาดโปรตีนและพลังงานแบบฉับพลันได้
- เด็กที่มีรูปร่างค่อนข้างสูงหรือสูงมากเนื่องจากได้รับการเลี้ยงดูดีและมีพันธุกรรมสูงอาจจะมีนํ้าหนักตามเกณฑ์อายุมากกว่าเกณฑ์อ้างอิงและถูกเข้าใจว่าเป็นเด็กที่มีภาวะโภชนาการเกินทั้ง ๆ ที่มีนํ้าหนักเหมาะสมกับส่วนสูง (สมส่วน) ดังนั้นดัชนีนํ้าหนักตามเกณฑ์อายุจึงเป็นดัชนีบ่งชี้ที่ไม่เหมาะสมสําหรับการประเมินภาวะโภชนาการเกินในเด็กอายุตั้งแต่ 2 ปีขึ้นไป
- เด็กที่มีอายุเดียวกันและมีนํ้าหนักเท่ากันแต่มีส่วนสูงแตกต่างกัน ทําให้มีภาวะอ้วน – ผอมแตกต่างกันได้ คืออาจเป็นเด็กที่มีรูปร่างผอม หรือเด็กที่มีส่วนสูงปกติรูปร่างสมส่วน หรือเด็กที่อ้วนเตี้ย จะถูกประเมินว่ามีภาวะโภชนาการในระดับเดียวกันหมด
- เด็กที่มีปัญหาสุขภาพที่มีอาการบวม หรือเด็กที่ขาดสารอาหารโปรตีนและพลังงานอย่างรุนแรงจะมีอาการบวม ซึ่งทําให้มีนํ้าหนักเพิ่มขึ้น อาจแปลผลผิดว่าเป็นเด็กปกติ
- จําเป็นต้องทราบอายุที่แท้จริงของเด็ก
การใช้กราฟนํ้าหนักตามเกณฑ์อายุ
เป็นการนํานํ้าหนักมาเทียบกับเกณฑ์มาตรฐานของเด็กที่มีอายุเท่ากัน ใช้ดูนํ้าหนักของเด็กว่ามีนํ้าหนักมากหรือน้อยกว่าเกณฑ์เมื่อเทียบกับเด็กที่มีอายุเท่ากันแต่ไม่สามารถบอกได้ว่าเด็กอ้วนหรือไม่ แบ่งกลุ่มภาวะการเจริญเติบโตเป็น 5 ระดับ คือ
1) นํ้าหนักมาก (มากกว่า +2 SD) หมายถึง ยังบอกไม่ได้ว่าเด็กอ้วนหรือไม่ ต้องประเมิน
โดยใช้กราฟนํ้าหนักตามเกณฑ์ส่วนสูง
2) นํ้าหนักค่อนข้างมาก (อยู่เหนือเส้น +1.5 SD ถึง +2 SD) หมายถึง นํ้าหนักอาจอยู่ในเกณฑ์
เสี่ยงต่อนํ้าหนักมาก ต้องประเมินโดยใช้กราฟนํ้าหนักตามเกณฑ์ส่วนสูง
3) นํ้าหนักตามเกณฑ์ (อยู่ระหว่างเส้น -1.5 SD ถึง +1.5 SD) หมายถึง นํ้าหนักเหมาะสม
กับอายุ
4) นํ้าหนักค่อนข้างน้อย (อยู่ตํ่ากว่าเส้น -1.5 SD ถึง –2 SD) หมายถึง นํ้าหนักอยู่ในเกณฑ์
เสี่ยงต่อการขาดอาหาร
5) นํ้าหนักน้อย (อยู่ตํ่ากว่าเส้น –2 SD) หมายถึง นํ้าหนักอยู่ในเกณฑ์ขาดอาหาร
growth6_19year-weight-for-ageดาวน์โหลด
ที่มา : หนังสือคู่มือการใช้เกณฑ์อ้างอิงการเจริญเติบโตของเด็กอายุ 6 – 19 ปี สำนักโภชนาการ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข
Guide-Using-the-Growth-Criteria-for-Children-Ages6_19ดาวน์โหลด
คะแนนความพึงพอใจ
/ 5.
สาระความรู้เพิ่มเติม
สาระความรู้เพิ่มเติม
สาระความรู้เพิ่มเติม
34e610456ad3d8c5f2912b2dcd0b6741 34e610456ad3d8c5f2912b2dcd0b6741
กิจกรรมขอเชิญชวนสร้างสรรค์คลิปวิดีโอ เข้าร่วมการประกวดคลิปสั้น
ข่าวสาร
สถานเอกอัครราชทูตเดนมาร์กประจำประเทศไทย ร่วมกับสมาคมโรคเบาหวานแห่งประเทศไทยและบริษัท โนโว นอร์ดิสค์ ฟาร์มา ประเทศไทย จัดเสวนา “Urbanization and Obesity” ชีวิตคนเมืองกับเรื่องโรคอ้วน