บุคคลสำคัญในวงการ
นาฏศิลป์และละคร
ครูจตุพร รัตนวราหะ
ประวัติ
ชื่อ : นายจตุพร รัตนวราหะ
ชื่อเล่น : ต้อย
วัน-เดือน-ปีเกิด : เกิดวันพุธที่ 9 ธันวาคม พ.ศ. 2479
อายุ : 86 ปี
การศึกษา : จบจากโรงเรียนนาฏศิลป วิทยาลัยนาฏศิลป กรุงเทพฯ ปัจจุบัน และ
ครุศาสตร์บัณฑิต และได้อุปสมบทเป็นพระภิกษุที่ วัดบวรนิเวศวิหาร
กรุงเทพมหานคร พุทธศักราช 2507
ชีวิตครอบครัว : เป็นบุตรของนายเจิมและนางประวงษ์ รัตนวราหะ
สมรสกับนางชุมศรี รัตนันท์ รัตนวราหะ มีบุตรด้วยกัน 4 คน คือ นาย เรืองฤทธิ์ รัตน
วราหะ , น.ส. อติวรรณ รัตนวราหะ , นาย พีรพล รัตนวราหะ , นาย ณวพร รัตนวราหะ
บุตรสาวคนเดียวได้สืบทอดศิลปการแสดงทางนาฏศิลป์เหมือนบิดา และปัจจุบันรับ
ราชการอยู่ที่ วิทยาลัยนาฏศิลป กรุงเทพฯ
นายจตุพร รัตนวราหะ (ต้อย) เป็น
ศิลปินกรมศิลปากร ผู้ได้รับ
พระราชทานครอบและรับมอบกระบวน
ท่ารำเพลงหน้าพาทย์องค์พระพิราพ,ได้
กราบทูลสอนโขนถวายสมเด็จพระบรม
โอรสาธิราชฯ และ มีผลงานการแสดง
เป็นตัวเอกในเรื่องรามเกียรติ์ บทยักษ์
ใหญ่ทศกัณฐ์เป็นบทที่อยู่ในความทรง
จำของคนรักโขนกรมศิลปากรมานาน
กว่า 40 ปี เป็นผู้ร่วมงานเคียงข้าง
ศ.มรว.คึกฤทธิ์ ปราโมชในการก่อตั้ง
และสร้างสรรค์โขนธรรมศาสตร์ เป็นผู้
อำนวยการสถานศึกษาที่มีการเรียนการ
สอนด้านศิลปะการแสดงของรัฐ
นอกจากนี้มีผลงานโดดเด่นอื่นๆทาง
ด้านโขนและละครทั้งด้านการเป็น
ศิลปินผู้แสดง เป็นผู้สอน ผู้เผยแพร่ทั้ง
ทางด้านปฏิบัติและทฤษฎี ปัจจุบันแม้จะ
เกษียณอายุราชการแล้ว ก็ยังทำงาน
ด้านการเผยแพร่ศิลปการแสดงอยู่
อย่างต่อเนื่องสม่ำเสมอ และได้รับการ
ยกย่องเชิดชูเกียรติเป็นศิลปินแห่งชาติ
สาขาศิลปะการแสดง (นาฏศิลป์-โขน)
พุทธศักราช 2552
pn
ประวัติการรับราชการ
เริ่มเข้ารับราชการเมื่อวันที่ 1 เมษายน พุทธศักราช 2500 ตำแหน่งศิลปิน
สำรอง แผนกนาฎศิลป กองการสังคีต กรมศิลปากร
พ.ศ. 2521-2525 ดำรงตำแหน่งผู้ช่วยผู้อำนวยการ วิทยาลัยนาฏศิลป
อ่างทอง
พ.ศ. 2526-2530 ดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการ วิทยาลัยนาฏศิลปอ่างทอง
พ.ศ. 2531-2540 ดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการ วิทยาลัยนาฏศิลปสุโขทัย
พ.ศ. 2540เกษียณอายุราชการในตำแหน่งผู้อำนวยการระดับ 9 วิทยาลัย
นาฏศิลปสุโขทัย
ปัจจุบันดำรงตำแหน่ง ผู้เชี่ยวชาญนาฏศิลป์ไทย สำนักการสังคีต กรม
ศิลปากร
ผลงานสร้างสรรค์ด้านวิชาการ
เมื่อสมัยที่ นาย จตุพร รัตนวราหะ ดำรงตำแหน่งเป็นผู้อำนวยการวิทยาลัยนาฏศิลป
สุโขทัย ได้สร้างสรรค์การแสดงชุดใหม่ที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตและขนบธรรมเนียม
ประเพณีของชาวสุโขทัยให้กับชาววิทยาลัยนาฏศิลปสุโขทัยได้นำออกแสดงและเป็นที่
ชื่นชอบของผู้ที่ได้รับชมมาจนกระทั่งทุกวันนี้คือ
▪ ฟ้อนตะคัน พ.ศ. 2533
▪ ระบำเบญจรงค์ พ.ศ. 2534
▪ ฟ้อนลื้อล่องน่าน พ.ศ. 2536
▪ ระบำเทวีศรีสัชนาลัย พ.ศ. 2537
▪ ระบำประทีปทอง พ.ศ. 2538
ผลงานทางด้านวิชาการ
▪ คู่มือการฝึกหัดโขนเบื้องต้น
▪ รามายณะของอินโดนีเซีย แปล
▪ หนังสือเพลงหน้าพาทย์ ซึ่งอธิบายเพลงหน้าพาทย์ในมุมมองของผู้แสดงโขนไว้
อย่างชัดเจน และเป็นก้าวแรกที่เชื่อมโยงความรู้ดนตรีไทยและนาฏศิลป์โขน ปัจจุบันใช้
เป็นตำราอ้างอิงในวงการศึกษา
▪ รามเกียรติ์ ร้อยแก้ว เขียนลงในวารสารวิทยาลัยนาฏศิลปสุโขทัยทุกเดือน
▪ ละครพูดเรื่อง"เล็กโพธิ์ดำ
▪ วีซีดี บันทึกการแสดงเรื่องจุดเด่นของทศกัณฐ์ รำลงสรงชมตลาด ฉุยฉายทศกัณฐ์
ลงสวน, ฉุยฉายหนุมานแปลง , เกี้ยวนาง นางลอย, ชูกล่องดวงใจ แจกในงานครบ 6
รอบ วันที่ 9 ธันวาคม 2551
pn
ประสบการณ์ด้านการแสดง
การฝึกหัดและการออกแสดง
เริ่มฝึกหัดเป็นตัวยักษ์ กับนายยอแสง ภักดีเทวา และนายอร่าม อินทรนัฎ
เป็นผู้แสดงโขน – ละคร ให้ประชาชนทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศชม ณ โรงละคร
ศิลปากร โรงละครแห่งชาติ ทำเนียบรัฐบาล และไปเผยแพร่ผลงานทางด้านการแสดงในต่าง
ประเทศหลายครั้ง
ผลงานด้านการแสดงโขน
การแสดงและการสอนในราชการกรมศิลปากร
แสดงเป็นตัวเอกในเรื่องรามเกียรติ์ เช่น ทศกัณฐ์ กุมภกรรณ พิเภก ไมยราพ เสนายักษ์ ม้า
อุปการ เป็นต้น
เป็นผู้สอน นาฏศิลปินโขนยักษ์ ใหญ่
การแสดงและการสอนร่วมกับ ศ.มรว.คึกฤทธิ์ ปราโมช
ผลงานด้านการแสดงละคร
ได้รับการคัดเลือกจากท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี ศิลปินแห่งชาติ ให้แสดงเป็นซมพลา ใน
ละครเรื่องเงาะป่า เป็นคนแรกของกรมศิลปากร
แสดงเป็นหลวิชัย ในละครเรื่องคาวี
แสดงเป็นเสนาไทย ในละครเรื่องขุนช้าง – ขุนแผน ตอน พระไวย แตกทัพ เป็นต้น
การกราบทูลสอนโขนถวายสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ
นาย ธนิต อยู่โพธิ์ อดีตอธิบดีกรมศิลปากร เคยเขียนเล่าไว้ว่า พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
รัชกาลที่ 9 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร
เมื่อทรงพระเยาว์ทรงศึกษาความรู้รอบตัวในทางศิลปะ และโปรดให้ขอครูโขนผู้ชำนาญในบท
พระยาวานรจากกรมศิลปากรไปกราบทูลสอนถวายแด่สมเด็จพระบรมฯ
ซึ่งทางกรมศิลปากรได้จัดให้ จ่าเร่งงานรัดรุด ( เฉลิม รุทระวณิช ) ครูผู้ชำนาญในบทพระยา
วานร ไปกราบทูลสอนถวายให้ทรงฝึกหัดบทพระยาวานรตามพระราชประสงค์
ต่อมาได้มีเจ้านายบางพระองค์กราบบังคมทูลพระดำริถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
รัชกาลที่ 9 ว่า น่าจะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้ทรงฝึกบทพระยายักษ์ เพราะมีลีลาท่าทาง
เป็นสง่ามีทีท้าวทีพระยา ไม่หลุกหลิกแบบพระยาวานร
ทางกรมศิลปากร จึงจัดให้ นาย จตุพร รัตนวราหะ ครูโขนยักษ์ไปกราบทูลสอนโขนถวาย
โดยได้ฝึกการแสดงเป็นวิรุญจำบัง
ศิลปินแห่งชาติ ปีพุทธศักราช 2552
สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ ได้ดำเนินการสรรหาศิลปินผู้
สร้างสรรค์งานศิลปะให้เป็นมรดกอันล้ำค่าของแผ่นดิน มายกย่องเชิดชูเกียรติเป็น
ศิลปินแห่งชาติ ตั้งแต่ปีพุทธศักราช ๒๕๒๘ เป็นต้นมา และในปีพุทธศักราช
2552 นี้ คณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติได้พิจารณาแล้วมีมติเห็นชอบให้
ประกาศยกย่องเชิดชูเกียรติ นาย จตุพร รัตนวราหะ ศิลปินผู้มีความสามารถและ
อุทิศตนสร้างสรรค์ ผลงานศิลปะจนโดดเด่นเป็นที่ประจักษ์ชัดต่อสาธารณชน เป็น
ศิลปินแห่งชาติ ปี พุทธศักราช ๒๕๕๒ สาขาศิลปะการแสดง ( นาฏศิลป์-โขน )
จัดทำโดย
นางสาววิลัยลักษณ์ จงสิน ม.5/3 เลขที่ 24