พระโฉมยงองค์อภัยมณี บทอาขยาน

ถอดคำประพันธ์เรื่องพระอภัยมณี ตอนพระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อสมุทร ภาษาไทย ม.3 พระโฉมยงองค์อภัยมณีนาถ...

Posted by Alone on Sunday, May 24, 2020

บทอาขยานบทหลัก

นิราศภูเขาทอง

มาถึงบางธรณีทวีโศก           ยามวิโยคยากใจให้สะอื้น

โอ้สุธาหนาแน่นเป็นแผ่นพื้น           ถึงสี่หมื่นสองแสนทั้งแดนไตร

เมื่อเคราะห์ร้ายกายเราก็เท่านี้           ไม่มีที่พสุธาจะอาศัย

ล้วนหนามเหน็บเจ็บแสบคับแคบใจ  เหมือนนกไร้รังเร่อยู่เอกาฯ

ถึงเกร็ดย่านบ้านมอญแต่ก่อนเก่า      ผู้หญิงเกล้ามวยงามตามภาษา

เดี๋ยวนี้มอญถอนไรจุกเหมือนตุ๊กตา  ทั้งผัดหน้าจับเขม่าเหมือนชาวไทย

โอ้สามัญผันแปรไม่แท้เที่ยง              เหมือนอย่างเยี่ยงชายหญิงทิ้งวิสัย

นี่หรือจิตคิดหมายมีหลายใจ           ที่จิตใครจะเป็นหนึ่งอย่าพึงคิดฯ

ถึงบางพูดพูดดีเป็นศรีศักดิ์      มีคนรักรสถ้อยอร่อยจิต

แม้นพูดชั่วตัวตายทำลายมิตร            จะชอบผิดในมนุษย์เพราะพูดจาฯ

สุนทรโวหาร (ภู่)

โคลงโลกนิติ

พระสมุทรสุดลึกล้น                  คณนา

สายดิ่งทิ้งทอดมา                                หยั่งได้

เขาสูงอาจวัดวา                                  กำหนด

จิตมนุษย์นี้ไซร้                                  ยากแท้หยั่งถึง ฯ

²

ก้านบัวบอกลึกตื้น                     ชลธาร

มรรยาทส่อสันดาน                            ชาติเชื้อ
โฉดฉลาดเพราะคำขาน                      ควรทราบ
หย่อมหญ้าเหี่ยวแห้งเรื้อ                     บอกร้าย แสลงดิน

²

โคควายวายชีพได้                              เขาหนัง

เป็นสิ่งเป็นอันยัง                                อยู่ไซร้
คนเด็ดดับสูญสัง-                               ขารร่าง
เป็นชื่อเป็นเสียงได้                             แต่ร้าย กลับดี

²

เพื่อนกิน สิ้นทรัพย์แล้ว             แหนงหนี

หาง่าย  หลายหมื่นมี                           มากได้
เพื่อนตาย ถ่ายแทนชี                           วาอาตม์
หายาก ฝากผีไข้                                  ยากแท้จักหา

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ  กรมพระยาเดชานุศร

 โคลงสุภาษิตนฤทุมนาการ

๑. เพราะความดีทั่วไป
ทำดีไป่เลือกเว้น        ผู้ใด ใดเฮย
แต่ผูกไมตรีไป                   รอบข้าง
ทำคุณอุดหนุนใน                การชอบ ธรรมนา
ไร้ศัตรูปองมล้าง                 กลับซ้องสรรเสริญ
๓. เพราะถามฟังความก่อนตัดสินใจ
ยินคดีมีเรื่องน้อย       ใหญ่ไฉน  ก็ดี
ยังบ่ลงเห็นไป                      เด็ดด้วน
ฟังตอบขอบคำไข                คิดใคร่  ครวญนา
ห่อนตัดสินห้วนห้วน           เหตุด้วยเบาความ
๔. เพราะคิดเสียก่อนจึงพูด
พาทีมีสติรั้ง                รอคิด
รอบคอบชอบแลผิด              ก่อนพร้อง
คำพูดพ่างลิขิต                       เขียนร่าง  เรียงแฮ
ฟังเพราะเสนาะต้อง              โสตทั้งห่างภัย
๗. เพราะขอโทษบรรดาที่ได้ผิด
ใดกิจผิดพลาดแล้ว    ไป่ละ  ลืมเลย
หย่อนทิฐิมานะ                     อ่อนน้อม
ขอโทษเพื่อคารวะ                วายบาด หมางแฮ
ดีกว่าปดอ้อมค้อม                 คิดแก้โดยโกง

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

บทเสภาสามัคคีเสวก

ตอน  วิศวกรรมา

อันชาติใดไร้ศานติสุขสงบ        ต้องมัวรบราญรอนหาผ่อนไม่
ณ ชาตินั้นนรชนไม่สนใจ                   ในกิจศิลปะวิไลละวาดงาม
แต่ชาติใดรุ่งเรืองเมืองสงบ                 ว่างการรบอริพลอันล้นหลาม
ย่อมจำนงศิลปาสง่างาม                      เพื่ออร่ามเรืองระยับประดับประดา

อันชาติใดไร้ช่างชำนาญศิลป์    เหมือนนารินไร้โฉมบรรโลมสง่า
ใครๆ เห็นไม่เป็นที่จำเริญตา               เขาจะพากันเย้ยให้อับอาย
ศิลปกรรมนำใจให้สร่างโศก           ช่วยบรรเทาทุกข์ในโลกให้เหือดหาย
จำเริญตาพาใจให้สบาย                      อีกร่างกายก็จะพลอยสุขสราญ

แม้ผู้ใดไม่นิยมชมสิ่งงาม          เมื่อถึงยามเศร้าอุราน่าสงสาร
เพราะขาดเครื่องระงับดับรำคาญ       โอสถใดจะสมานซึ่งดวงใจ
เพราะการช่างนี้สำคัญอันวิเศษ          ทุกประเทศนานาทั้งน้อยใหญ่
จึงยกย่องศิลปกรรม์นั้นทั่วไป            ศรีวิไลวิลาศดีเป็นศรีเมือง

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว

อิศรญาณภาษิต

ชายข้าวเปลือกหญิงข้าวสารโบราณว่า    น้ำพึ่งเรือเสือพึ่งป่าอัชฌาสัย
เราก็จิตคิดดูเล่าเขาก็ใจ                                       รักกันไว้ดีกว่าชังระวังการ
ผู้ใดดีดีต่ออย่าก่อกิจ                                           ผู้ใดผิดผ่อนพักอย่าหักหาญ
สิบดีก็ไม่ถึงกับกึ่งพาล                         เป็นชายชาญ/อย่าเพ่อคาด/ประมาทชาย

รักสั้นนั้น/อย่าให้รู้/อยู่เพียงสั้น        รักยาวนั้น/อย่าให้เยิ่น/เกินกฎหมาย
มิใช่ตายแต่เขาเราก็ตาย                             แหงนดูฟ้า/อย่าให้อาย/แก่เทวดา
อย่าดูถูกบุญกรรมว่าทำน้อย                      น้ำตาลย้อย/มากเมื่อไร/ได้หนักหนา
อย่านอนเปล่า/เอากระจก/ยกออกมา            ส่องดูหน้า/เสียทีหนึ่ง/แล้วจึงนอน

หม่อมเจ้าอิศรญาณ

บทพากย์เอราวัณ

อินทรชิตบิดเบือนกายิน         เหมือนองค์อมรินทร์
ทรงคชเอราวัณ

ช้างนิมิตฤทธิแรงแข็งขัน        เผือกผ่องผิวพรรณ
สีสังข์สะอาดโอฬาร์

สามสิบสามเศียร                    โสภาเศียรหนึ่งเจ็ดงา
ดั่งเพชรรัตน์รูจี

งาหนึ่งเจ็ดโบกขรณี                สระหนึ่งย่อมมี
เจ็ดกออุบลบันดาล

กอหนึ่งเจ็ดดอกดวงมาลย์       ดอกหนึ่งแบ่งบาน
มีกลีบได้เจ็ดกลีบผกา

กลีบหนึ่งมีเทพธิดา                  เจ็ดองค์โสภา
แน่งน้อยลำเพานงพาล

นางหนึ่งย่อมมีบริวาร               อีกเจ็ดเยาวมาลย์
ล้วนรูปนิรมิตมายา

จับระบำรำร่ายส่ายหา               ชำเลืองหางตา
ทำทีดังเทพอัปสร

มีวิมานแก้วงามบวร                  ทุกเกศกุญชร
ดังเวไชยันต์อมรินทร์

พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลั

บทเลือก

รามเกียรติ์ 

ตอน  ศึกอินทรชิต

บุษเอยบุษบกแก้ว                สีแววแสงวับฉายฉาน

ห้ายอดเห็นเยี่ยมเทียมวิมาน            แก้วประพาฬกาบเพชรสลับกัน

ชั้นเหมช่อห้อยล้วนพลอยบุษย์       บัลลังก์ครุฑลายเครือกระหนกคั่น

ภาพรายพื้นรูปเทวัญ                       คนธรรพ์คั่นเทพกินนร

เลื่อนเมฆลอยมาในอากาศ   อำไพโอภาสประภัสสร

ไขแสงแข่งสีศศิธร                         อัมพรเอี่ยมพื้นโพยมพราย

ดั่งพระจันทร์เดินจรส่องดวง          แลเฉิดลอยช่วงจำรัสฉาย

ดาวกลาดดาษเกลื่อนเรียงราย         เร็วคล้ายรีบเคลื่อนเลื่อนลอย

สมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช

บุพการี

ใครแทนพ่อแม่ได้          ไป่มีเลยท่าน

คือคู่จันทร์สุรีย์ศรี                       สว่างหล้า

สิ้นท่านทั่วปฐพี                          มืดหม่น

หมองมิ่งขวัญซ่อนหน้า               นิ่งน้ำตาไหล ฯ

บทอาขยาน  พ่อแม่เสมอพระเจ้า          บนสวรรค์

ลูกนิ่งน้อมมิ่งขวัญ                       กราบไหว้

น้ำตาต่างรสสุคันธ์                      อบร่ำ หอมฤา

หอมค่าน้ำใจไซร้                         ท่านให้หมดเสมอ ฯ

ถึงตายเกิดใหม่ซ้ำ              ไฉนสนอง

คุณพ่อแม่ทั้งสอง                          สั่งฟ้า

น้ำนมที่ลูกรอง                              ดูดดื่ม

หวานใหม่ในชาติหน้า                  กี่หล้าฤาสลาย ฯ

รอยเท้าพ่อแม่ได้                  เหยียบลงใดแล

เพียงแค่ฝุ่นธุลีผง                            ค่าไร้

กราบรอยท่านมิ่งมง                       คลคู่ ใจนา

กายสิทธิ์ใส่เกล้าไว้                        เพื่อให้ขวัญขลัง ฯ

อังคาร  กัลยาณพงศ์

อย่าเห็นกงจักรว่าเป็นดอกบัว

อย่า  นิยมสิ่งร้ายชอบ                    ชมชั่ว

เห็น สนุกทุกข์ถึงตัว                                 จึ่งรู้

กง จักรว่าดอกบัว                                     บอกรับ เร็วแฮ

จักร พัดเศียรร้องอู้                                    จึ่งรู้ผิดตน

อย่า นิยมสิ่งทุกข์                              เห็น สนุกกลับทุกข์ทน

กง จักรว่าบัวจน                                           จักร พัดตนจึงรู้ตัว

ว่า โอ้เรานี้ชั่ว                                    ชอบกรรม ชั่วนา

เป็น อกตัญญูทำ                                           โทษไว้

ดอก บัวยั่วเนตรนำ                                       นึกชอบ

บัว กลับเป็นจักรได้                                                 ดั่งนี้กรรมสนอง

ว่า โอ้ตัวเรานั้น                                 เป็น อกตัญญูมัวหมอง

ดอก บัวยั่วจิตจอง                                        บัว ผิดปองเป็นจักรไป

พระยาอุปกิตศิลปสาร (นิ่ม  กาญจนาชีวะ)

วัฒนธรรม

ในโลกนี้มีอะไรเป็นไทยแท้            ของไทยแน่นั้นหรือคือภาษา

ซึ่งผลิดอกออกผลแต่ต้นมา                        รวมเรียกว่าวรรณคดีไทย

อนึ่งศิลป์งามเด่นเป็นของชาติ                   เช่นปราสาทปรางค์ทองอันผ่องใส

อีกดนตรีรำร่ายลวดลายไทย                       อวดโลกได้ไทยแท้อย่างแน่นอน

และอย่าลืมจิตใจแบบไทยแท้                     เชื่อพ่อแม่ฟังธรรมคำสั่งสอน

กำเนิดธรรมจริยาเป็นอาภรณ์                     ประชากรโลกเห็นเราเป็นไทย

แล้วยังมีประเพณีมีระเบียบ                        ซึ่งไม่มีที่เปรียบในชาติไหน

เป็นของร่วมรวมไทยให้คงไทย                นี่แหละประโยชน์ในประเพณี

ได้รู้เช่นเห็นชัดสมบัติชาติ                          เหลือประหลาดล้วนเห็นเป็นศักดิ์ศรี

ล้วนไทยแท้ไทยแน่ไทยเรามี                      สิ่งเหล่านี้คือวัฒนธรรม

หม่อมหลวงปิ่น  มาลากุล

พอใจให้สุข

แม้มิได้เป็นดอกกุหลาบหอม           ก็จงยอมเป็นเพียงลดาขาว
แม้มิได้เป็นจันทร์อันสกาว                                          จงเป็นดาวดวงแจ่มแอร่มตา

แม้มิได้เป็นหงส์ทะนงศักดิ์                           ก็จงรักเป็นโนรีที่หรรษา
แม้มิได้เป็นน้ำแม่คงคา                                                 จงเป็นธาราใสที่ไหลเย็น

แม้มิได้เป็นมหาหิมาลัย                                   จงพอใจจอมปลอกที่แลเห็น

แม้มิได้เป็นวันพระจันทร์เพ็ญ                                   ก็จงเป็นวันแรมที่แจ่มจาง

แม้มิได้เป็นต้นสนระหง                                  จงเป็นพงอ้อสะบัดไม่ขัดขวาง
แม้มิได้เป็นนุชสุดสะอาง                                                    จงเป็นนางที่มีใช่ไร้ความดี

อันจะเป็นสิ่งใดไม่ประหลาด                       กำเนิดชาติดีทรามตามวิถี
ถือสันโดษบำเพ็ญให้เด่นดี                                         ในสิ่งที่เราเป็นเช่นนั้นเทอญ

ฐะปะนีย์  นาครทรรพ

พระสุริโยทัยขาดคอช้าง

บังอรอัคเรศผู้                       พิสมัย ท่านนา

นามพระสุริโยทัย                             เอกอ้าง

ทรงเครื่องยุทธพิไชย                       เช่นอุป-ราชแฮ

เถลิงคชาธารคว้าง                           ควบเข้าขบวนไคล ฯ

พลไกรกองน่าเร้า                 โรมรัน กันเฮย

ช้างพระเจ้าแปรประจัญ                  คชไท้

สารทรงซวดเซผัน                           หลังแล่น เตลิดแฮ

เตลงขับคชไล่ใกล้                           หวิดท้ายคชาธาร ฯ

นงคราญองค์เอกแก้ว          กระษัตรีย์

มานมนัสกัตเวที                               ยิ่งล้ำ

เกรงพระราชสามี                             มลายพระ-ชนม์เฮย

ขับคเชนทรเข่นค้ำ                            สะอึกสู้ดัสกร ฯ

ขุนมอญร่อนง้าวฟาด           ฉาดฉะ

ขาดแล่งตราบอุระ                            หรุบดิ้น

โอรสรีบกันพระ                               ศพสู่ นครแฮ

สูญชีพไป่สูญสิ้น                              พจน์ผู้สรรเสริญ ฯ

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

พระอภัยมณี 

ตอน  พระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อ

พระโฉมยงองค์อภัยมณีนาถ             เพลินประพาสพิศดูหมู่มัจฉา
เหล่าฉลามล้วนฉลามตามกันมา                ค่อยเคลื่อนคลาคล้ายคล้ายในสายชล
ฉนากอยู่คู่ฉนากไม่จากคู่                            ขึ้นฟ่องฟูพ่นฟองละอองฝน
ฝูงพิมพาพาฝูงเข้าแฝงวล                           บ้างผุดพ่นฟองน้ำบ้างดำจร
กระโห้เรียงเคียงกระโห่ขึ้นโบกหาง           ลอยสล้างกลางกระแสแลสลอน
มังกรเกี่ยวเลี้ยวบอดกอกมังกร                  ประชุมซ่อนแฝงชลขึ้นวนเวียน
ฝูงม้าน้ำทำท่าเหมือนม้าเผ่น                       ขึ้นลอยเล่นเลี้ยวลัดฉวัดเฉวียน
ตะเพียนทองล่องน้ำนำตะเพียน                 ดาษเดียรดูเพลินจนเกินมา
เห็นละเมาะเกาะเขาเขียวชอุ่ม                    โขดตะคุ่มเคียงเคียงเรียงรุกขา
จะเหลียวซ้ายสายสมุทรสุดสายตา                                จะแลขวาควันคลุ้มกลุ้มโพยม
จะเหลียวดูสุริย์แสงเข้าแฝงเมฆ                 ให้วิเวกหวาดองค์พระทรงโฉม
ฟังสำเนียงเสียงคลื่นดังครื้นโครม             ยิ่งทุกข์โทมนัสในฤทัยทวี

พระอภัยมณี 

ตอน  อุศเรนตีเมืองผลึก

สงสารสุดอุศเรนเมื่อรู้สึก               ทรวงสะทึกแทบจะแยกแตกสลาย

พอเห็นองค์พระอภัยยิ่งให้อาย                  จะใคร่ตายเสียให้พ้นก็จนใจ

คลำพระแสงแฝงองค์ที่ทรงเหน็บ                         เขาก็เก็บเสียเมื่อพบสลบไสล

ให้อัดอั้นตันตึงตะลึงตะไล                                    พระอภัยพิศดูก็รู้ที

จึงสุนทรอ่อนหวานชาญฉลาด           เราเหมือนญาติกันดอกน้องอย่าหมองศรี

เมื่อแรกเริ่มเดิมก็ได้เป็นไมตรี                    เจ้ากับพี่เล่าก็รักกันหนักครัน

มาขัดข้องหมองหมางเพราะนางหนึ่ง      จนได้ถึงรบสู้เป็นคู่ขัน

อันวิสัยในพิภพแม้นรบกัน                                     ก็หมายมั่นจะใคร่ได้ชัยชนะ

ซึ่งครั้งนี้พี่พาเจ้ามาไว้                                 หวังจะได้สนทนาวิสาสะ

ให้น้องหายคลายเคืองเรื่องธุระ                 แล้วก็จะรักกันจนวันตาย

ทั้งกำปั่นบรรดาโยธาทัพ                             จะคืนกลับให้ไปเหมือนใจหมาย

ทั้งสองข้างอยู่ตามความสบาย                   เชิญภิปรายโปรดตรัสสัตย์สัญญา

พระสุนทรโวหาร(ภู่)

พระอภัยมณี 

ตอน  พระอภัยมณีตีเมืองใหม่

วิเวกหวีดกรีดเสียงสำเนียงสนั่น             คนขยั้นยืนขึงตะลึงหลง

ให้หวิววาบซาบทรวงต่างง่วงงง                        ลืมณรงค์รบสู้เงี่ยหูฟัง

พระโหยหวนครวญเพลงวังเวงจิต                    ให้คนคิดถึงถิ่นถวิลหวัง

ว่าจากเรือนเหมือนนกมาจากรัง                      อยู่ข้างหลังก็จะแลชะแง้คอย

ถึงยามค่ำย่ำฆ้องจะร้องไห้                             ร่ำพิไรรัญจวนหวนละห้อย

โอ้ยามดึกดาวเคลื่อนเดือนก็คล้อย                  น้ำค้างย้อยเย็นฉ่ำที่อัมพร

หนาวอารมณ์ลมเรื่อยเฉื่อยเฉื่อยชื่น                ระรวยรื่นรินรินกลิ่นเกสร

แสนสงสารบ้านเรือนเพื่อนที่นอน                             จะอาวรณ์อ้างว้างอยู่วังเวง

พระสุนทรโวหาร(ภู่)

Share this:

• Twitter
• Facebook

Like this:

ถูกใจ กำลังโหลด...