หนงั สือเรียนสาระทักษะการเรียนรู รายวชิ าเลือก โครงงานเพอ่ื พัฒนาทกั ษะการเรยี นรู รหัส ทร 02006 หลกั สูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาข้นั พนื้ ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 สําหรบั คนไทยในตา งประเทศ ศนู ยการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั กลมุ เปาหมายพเิ ศษ สาํ นกั งานสง เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย สํานักงานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร เอกสารทางวชิ าการลําดบั ท่ี 23/2554
หนังสือเรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลือก โครงงานเพื่อพัฒนาทกั ษะการเรยี นรู รหสั ทร 02006 หลกั สตู รการศกึ ษานอกระบบระดบั การศกึ ษาขน้ั พนื้ ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 สาํ หรบั คนไทยในตา งประเทศ ศนู ยก ารศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั กลมุ เปา หมายพเิ ศษ สาํ นกั งานสง เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตาม อธั ยาศยั สํานกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธิการ เอกสารทางวชิ าการลาํ ดับที่ 23/2554 ช่ือหนงั สอื หนงั สือเรียนสาระทักษะการเรียนรู รายวชิ าเลือก โครงงานเพอ่ื พัฒนาทกั ษะการเรียนรู รหัส ทช 02006 หลักสูตรการศกึ ษานอกระบบระดับการศกึ ษาขน้ั พ้ืนฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 สาํ หรับคนไทยในตา งประเทศ
ISBN : พิมพค รงั้ ท่ี : 1/2554 ปท่ีพมิ พ : 2554 จาํ นวนพิมพ : 100 เลม เอกสารทางวิชาการลาํ ดับที่ 23/2554 จัดพิมพและเผยแพร : ศนู ยก ารศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั กลมุ เปาหมายพิเศษ สํานักงานสง เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย สาํ นักงานปลดั กระทรวงศึกษาธกิ าร กระทรวงศกึ ษาธกิ าร โทร. 0 2281 7217 - 8, 0 2628 5329, 0 26285331 โทรสาร 0 2628 5330 เว็ปไซต : /www.nfe.go.th/0101-v3/frontend/ โครงสรางรายวชิ าเลือก รหสั ทร 02006 โครงงานเพอ่ื พฒั นาทักษะการเรยี นรู
สาระทกั ษะการเรยี นรู ระดบั ประถมศกึ ษา มธั ยมศกึ ษาตอนตน และมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย จาํ นวน 3 หนว ยกติ (120 ชวั่ โมง) สาระสาํ คญั มคี วามรู ความเขาใจ เกี่ยวกับความหมาย แนวคดิ และ หลกั การของโครงงานเพอ่ื พฒั นาทกั ษะการเรียนรู ประเภทของ โครงงานเพื่อพัฒนาทักษะการเรยี นรู ทักษะทีจ่ ําเปน ในการทํา โครงงานเพือ่ พัฒนาทักษะการเรยี นรู การเตรยี มการและ กระบวนการจดั ทาํ โครงงานเพอื่ พัฒนาทกั ษะการ และการสะทอน ความคดิ เหน็ ตอ โครงงานเพ่ือพัฒนาทักษะการเรียนรูตอการเรียนรู ดวยตนเอง ผลการเรยี นท่ีคาดหวงั 1. เพ่ือใหผูเรียนมีความรู ความเขาใจ ความหมาย แนวคิดและหลกั การของโครงงานเพื่อพัฒนาทกั ษะการเรียนรู 2. เพื่อใหผูเรียนมีความรู ความเขาใจ เก่ียวกับการ จําแนกประเภทของโครงงานเพื่อพฒั นาทักษะการเรียนรู 3. เพื่อใหผูเรียนมีความรู ความเขาใจ และมีทักษะในการ ทําโครงงานเพอ่ื พัฒนาทกั ษะการเรียนรู 4. เพ่ือใหผ ูเรยี นมีความรู ความเขาใจ สามารถเตรียมการ และดําเนินการจัดทําโครงงานเพ่ือพัฒนาทักษะการเรยี นรูไ ด 5. เพื่อใหผูเรียนมีความรู ความเขาใจ มีเจตคติที่ดี และ สามารถสะทอ นความคิดเหน็ ตอโครงงานเพอ่ื พฒั นาทกั ษะการเรียนรู
ขอบขา ยเนอ้ื หา 1. ความหมาย แนวคิดและหลักการของโครงงานเพอื่ พฒั นาทักษะการเรียนรู 2. ประเภทของโครงงานเพ่ือพฒั นาทกั ษะการเรียนรู 3. ทกั ษะท่ีจาํ เปน ในการทําโครงงานเพ่ือพฒั นาทกั ษะการ เรยี นรู 4. การเตรียมการและกระบวนการจดั ทําโครงงานเพือ่ พฒั นาทักษะการเรยี นรู 5. การสะทอนความคดิ เห็นตอโครงงานเพ่ือพฒั นาทกั ษะ การเรียนรู
คาํ นาํ ศูนยการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยกลุมเปาหมายพิเศษ ไดดําเนินการจัดทํา หนังสอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื ก รหสั ทร 02006 โครงงานเพ่ือพัฒนาทักษะการเรียนรู เพ่ือใชในการเรียนการสอน ตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 สําหรับคนไทยในตางประเทศ โดยมีวัตถุประสงคเพื่อพัฒนาผูเรียนใหมีคุณธรรม จริยธรรม มี สติปญ ญาและศักยภาพในการประกอบอาชีพ การศึกษาตอ และสามารถดํารงชีวิตอยูไดอยางมีความสุข โดยผเู รยี นสามารถศึกษาคน ควาดวยตนเอง และปฏิบัติกิจกรรมเพ่ือทดสอบความรู ความเขาใจในสาระ เนือ้ หาน้ี รวมทงั้ หาความรจู ากแหลงเรยี นรหู รอื สื่ออ่ืน ๆ เพมิ่ เติมได ในการดําเนินการจัดทําหนังสือเรียนเลมน้ี ไดรับความรวมมือที่ดีจากผูทรงคุณวุฒิและ ผูเก่ียวของท่ีรวมคนควาและเรียบเรียงเนื้อหาสาระจากส่ือตางๆ เพ่ือใหไดสื่อท่ีสอดคลองกับหลักสูตร และเปนประโยชนตอผูเรียนที่อยูนอกระบบอยางแทจริง ศูนยการศึกษานอกระบบและการศึกษาตาม อัธยาศัยกลุมเปาหมายพิเศษ ขอขอบคุณคณะที่ปรึกษา คณะเรียบเรียง ตลอดจนผูจัดทําทุกทานท่ีให ความรวมมอื ดวยดีไว ณ โอกาสน้ี ศูนยการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยกลุมเปาหมายพิเศษ หวังวาหนังสือ เลมน้จี ะเปน ประโยชนตอ ผเู รยี นและการจัดการเรียนการสอน หากมีขอเสนอแนะประการใดจะขอนอม รับไวดวยความขอบคุณย่ิง ศนู ยก ารศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั กลมุ เปา หมายพเิ ศษ 2554 หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นาทกั ษะการ เรยี นรู (ทร 02006)
สารบญั หนา คํานํา คาํ แนะนาํ การใชห นงั สือเรยี น โครงสรา งหลกั สตู ร บทท่ี 1 ความหมาย แนวคดิ และหลกั การของโครงงานเพอื่ พัฒนา ทกั ษะการเรยี นร.ู ...........................................................................................................................1 เร่ืองท่ี 1 ความหมายของโครงงานเพอ่ื พัฒนาทักษะการเรยี นรู......................................................1 เรื่องที่ 2 แนวคิดของโครงงานเพอ่ื พัฒนาทกั ษะกาเรียนรู……………………………………… 2 เร่ืองที่ 3 หลักกการของโครงงานเพื่อพัฒนาทกั ษะการเรียนรู………………………………….. 5 กจิ กรรมทา ยบท บทท่ี1………………………….………………………………………………7 บทท่ี 2 ประเภทของโครงงานเพอื่ พัฒนาทกั ษะการเรยี นรู……………………………………………… 9 เร่ืองที่ 1 ประเภทโครงงาน……………………………………………………………………..9 กจิ กรรมทา ยบท บทที่ 2………………………..………………………………………………12 บทที่ 3 ทักษะท่จี าํ เปนในการทําโครงงานเพ่อื พัฒนาทักษะการเรยี นร.ู .....................................................14 เร่ืองที่ 1 ทักษะดา นการจัดการขอ มลู สารสนเทศ.........................................................................14 เรื่องที่ 2 ทักษะการคิดแบบอยา งเปน ระบบ…………………………………………………….17 เรื่องที่ 3 ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร………………………………………………….20 เร่ืองที่ 4 ทักษะการนาํ เสนอ…………………………………………………………………….24 เร่ืองท่ี 5 ทักษะการพัฒนาตอยอดความรู……………………………………………………….25 กจิ กรรมทายบท บทท่ี 3…………………………………………………………………………..28 บทท่ี 4 การเตรียมการและกระบวนการจัดทาํ โครงงานเพื่อพฒั นาทกั ษะการเรียนรู.................................36 เรื่องท่ี 1 การพจิ ารณาเลือกโครงงาน..........................................................................................36 เรื่องที่ 2 การวางแผนทําโครงงานและขั้นตอนกระบวนการทาํ โครงงาน...................................37 กจิ กรรมทายบท บทท่ี 4………………………………………………………………………..41 บทที่ 5 การสะทอนความคิดเห็นตอโครงงานเพื่อพัฒนาทักษะการเรยี นรู. ...............................................44 เรื่องที่ 1 แนวคิดเรอ่ื งการสะทอนความคิด……………………………….…………………….44 เรื่องท่ี 2 ความสําคญั ของการสะทอนความคิด…………………....……………………………45 กจิ กรรมทายบท บทที่ 5……………………………………………………………………….46 บรรณานกุ รม
คาํ แนะนาํ การใชห นงั สอื เรยี น หนังสอื เรียนสาระการประกอบอาชีพ รายวชิ าเลือก โครงงาน เพอ่ื พฒั นาทักษะการเรียนรรู หัส ทร 02006 (3 หนว ยกติ ) ตาม หลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขัน้ พ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551 สําหรบั คนไทยในตางประเทศ ประกอบดว ยสาระสําคัญ ดงั น้ี สว นท่ี 1 คําช้แี จงกอ นเรยี นรูรายวิชา สว นที่ 2 เนื้อหาสาระและกจิ กรรมทา ยบท สว นท่ี 1 คําช้ีแจงกอ นเรียนรรู ายวชิ า ผูเรียนตองศึกษารายละเอียดในคํานําและคําแนะนําการใช หนังสอื แบบ เพ่ือสรางความเขา ใจและเพ่ือใหบรรลุตามมาตรฐานการ เรียนรูของรายวิชา ซ่ึงการเรียนรูเน้ือหาและการปฏิบัติกิจกรรมทาย บท ควรปฏิบัตดิ ังน้ี 1. หารือครูประจํากลุม / ครูผูสอน เพื่อรวมกันวางแผนการ เรยี น (ใชเวลาเรียน 80 ชั่วโมง) 2. ศึกษาเนื้อหาจากหนังสือแบบเรียน หากมีขอสงสัยเรื่องใด สามารถศึกษาคนควาเพ่ิมเติมไดจากสื่อตาง ๆ หรือหารือครูประจํา กลมุ / ครูผสู อน เพ่อื ขอคําอธบิ ายเพ่มิ เตมิ 3. ทาํ กจิ กรรมทายบทเรยี นตามท่กี ําหนด 4. เขาสอบวัดผลการเรยี นรูปลายภาคเรียน 5. สรางความเขาใจเกี่ยวกับการประเมินผลรายวิชา ซึ่งมี คะแนนเตม็ 100 คะแนน หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นาทกั ษะการ เรยี นรู (ทร 02006)
โดยแบงสัดสวนคะแนนเปนระหวางภาคเรียน 60 คะแนน และปลาย ภาคเรียน 40 คะแนน ดงั น้ี 5.1 คะแนนระหวา งภาคเรียน 60 คะแนน แบงสว น คะแนนตามกิจกรรม ไดแ ก 1) ทาํ กจิ กรรมทา ยบทเรยี น 20 คะแนน โดยทํา กิจกรรมทา ยบทใหครบถวน 2)ทาํ บนั ทึกการเรยี นรู 20 คะแนน โดยสรุปยอ เน้ือหาหรอื วิเคราะหเ นื้อหาจากการศกึ ษาหนังสอื แบบเรียนรายวชิ าน้ี เพื่อแสดงใหเ ห็นกระบวนการเรยี นรู ประโยชน และการนาํ ความรูไ ป ใช โดยทาํ ตามที่ครกู ําหนด และจัดทําเปนรูปแบบเอกสารความรู ดังนี้ - ปก (รายละเอียดเก่ียวกับตัวผูเรียน: ช่ือ-นามสกุล รหัสประจําตัว ระดับการศึกษา ศกร.กศน. ของผูเรียน และศูนย การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัยกลุมเปา หมายพิเศษ) - สวนบันทึกการเรียนรู (เน้ือหาประกอบดวย : หัวขอ/เรื่องท่ีศึกษา และจุดประสงคท่ีศึกษา และข้ันตอนการศึกษา โดยระบุวา มวี ธิ รี วบรวมขอมลู อยา งไร นําขอ มูลมาใชอ ยางไร) - สวนสรุปเน้ือหา (สรุปสาระความรูสําคัญตาม เนอื้ หาทไี่ ดบันทึกการเรยี นร)ู -2- หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นาทกั ษะการ เรยี นรู (ทร 02006)
- ประโยชนท่เี กดิ กับตวั ผูเ รยี น (บอกความรูท่ีรับและ นํามาพัฒนาตนเอง/การนําไปประยุกตใชในรายวิชาอ่ืน ๆ หรือใน ชวี ิตประจําวัน) 3)ทํารายงานหรือโครงงาน 20 คะแนน โดยจัดทํา เ น้ื อ ห า เ ป น ร า ย ง า น ห รื อ โ ค ร ง ง า น ต า ม ท่ี ค รู กํ า ห น ด รู ป แ บ บ เอกสารรายงาน หรือโครงงาน ดังนี้ 3.1) ก า ร ทํ า ร า ย ง า น ห รื อ โ ค ร ง ง า น ต า ม ที่ ค รู มอบหมาย ใหดําเนินการตามรูปแบบกระบวนการทํารายงาน หรือ โครงงาน ตามรปู แบบเอกสาร ดงั น้ี - ปก (เรื่องท่ีรายงาน รายละเอียดเก่ียวกับตัว ผูเรียน : ช่ือ-นามสกุล รหัสประจําตัว ระดับการศึกษา ศกร.กศน. ของผูเรียน และศูนยการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย กลมุ เปาหมายพเิ ศษ) - คํานํา - สารบญั - สวนเน้ือหา (หัวขอ หลัก หัวขอยอ ย) - สว นเอกสารอา งองิ 3.2) การทําโครงงาน ตามท่ีครูมอบหมาย และ ดําเนินการตามกระบวนการทํารายงาน โดยจัดทําตามรูปแบบ เอกสารดงั นี้ - ปก (ช่ือโครงงาน รายละเอียดเก่ียวกับตัว ผูเรียน : ชื่อ-นามสกุล รหัสประจําตัว ระดับการศึกษา ศกร.กศน. ขอ หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอื่ พฒั นาทกั ษะการ เรยี นรู (ทร 02006)
ผูเรียน และศูนยการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย กลุมเปาหมายพิเศษ) - หลกั การและเหตุผล - วัตถุประสงค - เปา หมาย - ขอบเขตของการศึกษา - วิธดี าํ เนินงานและรายละเอียดของแผน - ระยะเวลาดาํ เนินงาน - งบประมาณ - ผลที่คาดวา จะไดร บั 5.2 คะแนนปลายภาคเรียน 40 คะแนน ผูเรียนตอง เขาสอบวัดความรูปลายภาคเรียนโดยใชเครื่องมือ (ขอสอบแบบ ปรนัย หรอื อตั นยั ) ของศูนยการศกึ ษานอกระบบและการศึกษา ตามอัธยาศยั กลุมเปาหมายพเิ ศษ -3- หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นาทกั ษะการ เรยี นรู (ทร 02006)
สวนท่ี 2 เนือ้ หาสาระและกิจกรรมทา ยบท ผเู รียนตอ งวางแผนการเรียน ใหส อดคลองกับระยะเวลาของ รายวิชา และตองศึกษาเน้ือหาสาระตามที่กําหนดในรายวิชาให ละเอียดครบถวน เพ่ือใหเปนไปตามมาตรฐานการเรียนรูของ รายวิชา ซงึ่ ในรายวิชาน้ไี ดแ บงเนื้อหาออกเปน 4 บท ดงั นี้ บทท่ี 1 ความหมาย แนวคิดและหลกั การของโครงงานเพ่อื พัฒนา ทกั ษะการเรียนรู บทท่ี 2 ประเภทของโครงงานเพอ่ื พัฒนาทกั ษะการเรยี นรู บทท่ี 3 ทักษะท่ีจําเปนในการทําโครงงานเพอ่ื พฒั นาทักษะการ เรยี นรู บทท่ี 4 การเตรยี มการและกระบวนการจัดทําโครงงานเพื่อพฒั นา ทักษะการเรยี นรู บทท่ี 5 การสะทอ นความคดิ เห็นตอ โครงงานเพือ่ พฒั นาทักษะการ เรียนรู สวนกิจกรรมทายบทเรียน เม่ือผูเรียนไดศึกษาเน้ือหาแตละ บท/ตอนแลว ตองทํากจิ กรรมทายบทเรียน ตามท่ีกําหนดใหครบถวน เพ่อื สะสมเปนคะแนนระหวางภาคเรยี น (20 คะแนน) หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอื่ พฒั นาทกั ษะการ เรยี นรู (ทร 02006)
บทท่ี 1 ความหมาย แนวคดิ และหลกั การของโครงงานเพอ่ื พฒั นาทกั ษะการเรยี นรู สาระสาํ คญั ก า ร จั ด ทํ า โ ค ร ง ง า น เ พ่ื อ พั ฒ น า ทั ก ษ ะ ก า ร เ รี ย น รู ผู ที่ จ ะ ดําเนินการจัดทําโครงงานจะตองรูและเขาใจถึงความหมาย แนวคิด และหลักการของโครงงานเพ่ือจะไดนําความรูและความเขาใจไป ดําเนินการจัดทําโครงงานได ทั้งน้ีเพราะการจัดทําโครงงานเพื่อ พัฒนาทักษะการเรียนรูเปนเครื่องมือแสวงหาความรูดวยตนเองใน ลักษณะที่ผูเรียนมีอิสระในการเลือกวิธีหรือเน้ือหาสาระตามศักยภาพ และส่ิงแวดลอม รวมทั้งยังเปนการสรางโอกาสใหผูเรียนไดฝกทักษะ ที่จะไปขยายผลการเรียนรูดวยตนเองตอไปในภายภาคหนาไดอยาง กวางขวาง ผลการเรยี นท่ีคาดหวัง เพื่อใหผูเรียนมีความรู ความเขาใจ ความหมาย แนวคิดและ หลักการของโครงงานเพ่อื พัฒนาทักษะการเรยี นรู ขอบขา ยเนอื้ หา เรือ่ งท่ี 1 ความหมายของโครงงานเพ่ือพัฒนาทักษะการเรียนรู เรอ่ื งที่ 2 แนวคดิ ของโครงงานเพอ่ื พัฒนาทกั ษะการเรียนรู เร่ืองที่ 3 หลกั การของโครงงานเพ่ือพัฒนาทกั ษะการเรียนรู หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นา 1 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)
เรอื่ งท่ี 1 ความหมายของโครงงานเพอ่ื พฒั นาทกั ษะการ เรยี นรู มผี รู ูไดใหค วามหมายของคําวา โครงงานไวในหลายมุมมอง ซึ่ง ไดประมวลมาใหผ ูเ รียนไดศ ึกษา ดังนี้ “โครงงาน” หมายถึง วิธีการเรียนวิธีหนึ่งท่ีผูเรียนมุงทํางาน เพื่อใหเกิดความรู ควบคูกับการทํางานใหบรรลุเปาหมาย มิใชมุง ทํางานเพ่ือใหบรรลเุ ปา หมายอยางเดียว ผูทําโครงงานจะตองกําหนด ภาระงานใด ภาระงานหนงึ่ ข้ึนมาทาํ แลว ใชภาระงานนั้นทําภาระงาน อีกอยางหนึ่งที่เรียกวาภาระงานการศึกษาเรียนรู เปนกระบวนการ ควบคูกันระหวางการทํางานและการเรียนรู สรางความรูข้ึนเพื่อนํา ความรูไปใชปรับปรุงการทํางานใหบรรลุเปาหมาย ในระหวางท่ี ทํางานใหบรรลุเปาหมายก็ทํางานเพ่ือการศึกษาเรียนรูอีกควบคูกัน ไปตลอด” (จาํ นง หนนู ลิ . 2546:13 ) “โครงงาน” คือ การศึกษาคนควาหาความรูหรือหาคําตอบใน ขอสงสัยเรื่องใดเร่ืองหน่ึง อยางลึกซ้ึง ดวยวิธีการที่หลากหลาย เกิดภาระงานในการศึกษาคนควาดวยความสนใจของผูเรียนเอง มี คุณคากวาการทํางานใหบรรลุเปาหมายที่เรียกวาการทําโครงการ หรือการทํารายงานธรรมดาที่มีผูกําหนดหัวขอขึ้นใหไปทํา” (จํานง หนูนิล. 2546:14 ) “โครงงาน” หมายถึง กิจกรรมท่ีเปดโอกาสใหผูเรียนไดศึกษา คนควาและลงมือปฏิบัติดวยตนเองตามความสามารถ ความถนัด และ ค ว า ม ส น ใ จ โ ด ย อ า ศั ย ก ร ะ บ ว น ก า ร ท า ง วิ ท ย า ศ า ส ต ร ห รื อ หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอื่ พฒั นา 2 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)
กระบวนการอื่นไปใชในการศึกษาหาคําตอบ โดยมีครูผูสอนคอย กระตุนแนะนําและใหคําปรึกษาแกผูเรียนอยางใกลชิด ต้ังแตการ เลือกหัวขอท่ีจะศึกษา คนควา ดําเนินการวางแผน กําหนดข้ันตอน ก า ร ดํ า เ นิ น ง า น แ ล ะ การนําเสนอผลงาน ซึ่งอาจทําเปน รายบุคคลหรือเปน กลมุ ” (วโิ รจน ศรีโภคา และคณะ. 2544:9 ) “โครงงาน” คือ งานวจิ ยั เลก็ ๆ สาํ หรับผเู รียน เปน การแกปญ หา หรือขอสงสัย หาคําตอบโดยใชกระบวนการทางวิทยาศาสตร หาก เนอื้ หาหรอื ขอสงสัยเปนไปตามกลุมสาระการเรียนรใู ด จะเรยี กวา โครงงานในกลุม สาระนนั้ ๆ (www. tet2. org/index.) “โครงงาน” คือ การศึกษาคนควา เก่ียวกับสิง่ ใดส่งิ หนึ่ง หรือ หลาย ๆ สงิ่ ที่อยากรูคาํ ตอบใหล กึ ซ้ึง หรือเรียนรูในเร่อื งนนั้ ๆ ใหมาก ขึ้น โดยใชก ระบวนการ วธิ ีการท่ีศกึ ษาอยางมีระบบ เปนขั้นตอน มี การวางแผนในการศกึ ษาอยางละเอียด ปฏบิ ตั งิ านตามแผนทวี่ างไว จนไดขอสรปุ หรอื ผลสรุปทีเ่ ปนคําตอบในเร่ืองนนั้ ๆ (www. thaigoodview.) “โครงงาน” คือ การเรียนรูที่เกิดจากความสนใจของผูเรียนท่ี ตองการศึกษาคนควาเกี่ยวกับสิ่งใดสิ่งหนึ่ง หรือหลาย ๆ สิ่งท่ีสงสัย และตอ งการคําตอบใหลึกซ้ึงชัดเจน หรือตองการเรียนรูในเรื่องน้ัน ๆ ใหมากขึ้นกวาเดิมโดยใชความรูหลาย ๆ ดานและทักษะกระบวนการ ท่ีตอเน่ือง มีการวางแผนในการศึกษาและรับผิดชอบปฏิบัติตามแผน จนไดขอสรุปหรือผลการศึกษา หรือคําตอบเกี่ยวกับเรื่องน้ัน ๆ อยาง เปนระบบ เรื่องท่ีจะทําโครงงานควรเปนเรื่องที่ผูเรียนสนใจและ สอดคลองตามสาระการเรียนรูตามรายวิชาน้ัน (สํานักงานสงเสริม หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นา 3 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)
การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย.แนวทางการจัดการ เรียนรู หลักสูตรการศึกษานอกระบบ ระดับการศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 .นนทบุรี : บริษัทไทย พับบลิคเอ็ดดูเคชั่น จํากัด, 2553.) ตามมุมมองในทัศนะตาง ๆ ที่รวบรวมมาใหผูเรียนไดศึกษา จะ เห็นไดวา โครงงานเปนวิธีแสวงหาซึ่งความรูดวยตนเองอีกหนทาง หนงึ่ ซ่งึ มีคณุ คาแตกตางไปจากการเรียนรูดวยวิธีอ่ืน ๆ อยูบาง โดยมี ขอเดนตรงท่ีเปนการแสวงหาความรูที่ตองสัมผัสดวยตนเอง อยางไร ก็ตามผเู รียนควรสรุปความหมายของคําวาโครงงานเพื่อพัฒนาทักษะ การเรยี นรูท เ่ี ปนความเขา ใจของตัวทา นเอง เรอื่ งที่ 2 แนวคดิ ของโครงงานเพอ่ื พฒั นาทกั ษะการเรยี นรู การเรียนรูแบบโครงงานเปนการเรียนรูที่ใหความสําคัญตอ ผเู รียนในการเลอื กเรยี นสง่ิ ตาง ๆ ดว ยตนเอง ทั้งเนื้อหา วิธีการ โดยมี ค รู เ ป น ผู ค อ ย อํ า น ว ย ค ว า ม ส ะ ด ว ก ช ว ย เ ห ลื อ ใ ห ผู เ รี ย น ไ ด ป ร ะ ส บ ความสําเร็จในการเรียน ทั้งในแงของความรูดานวิชาการและความรู ที่ใชในการดําเนินชีวิตและการทํางานในอนาคต เปนผูที่มีความ สมดุลทั้งดานจติ ใจ รา งกาย ปญญา อารมณ และสงั คม การจัดกิจกรรมการเรียนรูใหผูเรียนไดเรียนเร่ืองการจัดทํา โครงงานน้ัน นอกจากจะมีคุณคาทางดานการฝกใหผูเรียนมีความรู ความชํานาญและมีความม่ันใจในการนําเอาวิทยาศาสตรไปใชใน หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นา 4 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)
การแกปญหา หรือคนควาหาความรูตาง ๆ ดวยตนเองแลว ยังให คุณคา อ่นื ๆ คือ 1) รูจ ักตอบปญ หาโดยใชก ระบวนการทางวทิ ยาศาสตร ไมเ ปน คนท่หี ลงเชื่องมงายไรเ หตผุ ล 2) ไดศกึ ษาคนควา หาความรูใ นเรอื่ งที่ตนสนใจไดอ ยา งลึกซ้ึง กวาการจัดกิจกรรมการเรยี นรู ของครู 3) ทาํ ใหผูเรียนไดแสดงออกถงึ ความสามารถพิเศษของตนเอง 4) ทําใหผูเรยี นเกดิ ความสนใจเรียนในกลุม สาระการเรยี นรูน ัน้ ๆ มากยงิ่ ขนึ้ 5) ผเู รียนไดใ ชเ วลาวา งใหเ ปน ประโยชน การเรียนรูโดยใชโครงงาน สามารถชวยใหผ เู รยี นไดฝกทกั ษะ สําคญั ๆ ดังน้ี 1) สมั พันธภาพระหวางบคุ คล (Interpersonal skill) 2) การแกป ญหาและความขัดแยง (Conflict resolution) 3) ความสามารถในการถกเถยี ง เจรจา เพื่อนําไปสกู าร ตัดสนิ ใจ (Consensus on decision) 4) เทคนิคการติดตอสื่อสารระหวางบุคคลท่ีมีประสิทธิภาพ (Effective interpersonal Communication techniques) 5) การจดั การและการบริหารเวลา (Time management) 6) เตรียมผูเรียนเพ่ือจะออกไปทาํ งานรว มกับผูอ ่ืน 6.1) ทกั ษะในแงความรเู ก่ียวกับความสามารถในการควบคุม จิตใจและควบคุมตนเอง (Discipline knowledge) หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นา 5 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)
6.2) ทักษะเก่ยี วกับกระบวนการกลุม (Group-process skill) 7) ชวยใหผูเรียนไดมีความรูมากข้ึน มีมุมมองหลากหลาย (Multi perspective) อันจะนําไปสูความสามารถทางสติปญญา การ รับรู ความเขาใจ การจดจํา และความสามารถในการทํางานรวมกับ ผอู ่ืนไดดยี ่ิงขึน้ 8) เพิ่มความสามารถในการเขาใจสง่ิ ตาง ๆ ไดด ีขนึ้ อนั นําไปสู ความสามารถในการคดิ วิเคราะหแ ละทักษะการส่ือสาร (Critical thinking and Communication skill) (Freeman, 1995) 9) ชวยสนับสนุนการพัฒนาทักษะการทํางานเปนทีมจากการ เรยี นรจู ากประสบการณ (Experiential learning) (Kolb, 1984) 10) การเรยี นแบบโครงงานชวยใหเ กดิ การเรยี นรแู บบรวมมือ กนั (Cooperative learning) ในกลมุ ของผเู รยี น ซึ่งผเู รียนแตล ะคน จะแลกเปล่ียนความรูซ่งึ กันและกนั ในการเรยี น โดยอาศยั กระบวนการกลุม (group dynamic) แนวคดิ สาํ คญั การเรียนรูแบบโครงงานเปน การเรยี นรูทเ่ี ชื่อมโยงหลักการ พฒั นาการคิดของบลมู (Blom) ท้ัง 6 ข้ัน คือ ความรูความจํา (Knowledge) ความเขาใจ (Comprehension) การนําไปใช (Application) การวิเคราะห (Analysis) การสังเคราะห (Synthesis) การประเมินคา (Evaluation) และยังเปน กระบวนการ เรยี นรู ตง้ั แตการวางแผนการเรยี นรู การออกแบบการเรียนรู การ หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอื่ พฒั นา 6 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)
สรางสรรคป ระยุกตใชผ ลผลติ และการประเมนิ ผลงานโดยผูสอนมี บทบาทเปนผูจัดการเรียนรู แคทซและชารด (Katz and Chard , 1994) กลาวถึงการสอน แบบโครงงานวา วิธีการสอนน้ีมีจุดมุงหมายที่จะพัฒนาผูเรียนทั้งชีวิต และจิตใจ (Mind) ซ่ึงชีวิตจิตใจในท่ีน้ีหมายรวมถึง ความรู ทักษะ อารมณ จริยธรรม และความรสู กึ ถงึ สนุ ทรียศาสตรและไดเสนอวาการ จัดการเรยี นการสอนโดยใชการสอนแบบโครงงานวาควรมีเปาหมาย หลกั 5 ประการ คอื 1) เปาหมายทางสติปญญาและเปาหมายทางจิตใจของผูเรียน (Intellectual Goals and the Life of the Mind) คือการจัดการเรียน การสอนแบบเตรียมความพรอม มุงใหผูเรียนมีปฏิสัมพันธกับ ส่ิงแวดลอมอยางหลากหลาย และการมีปฏิสัมพันธกับส่ิงตาง ๆ รอบตัว ผูเรียนควรจะไดเขาใจประสบการณและสิ่งแวดลอมรอบ ตัวอยางลึกซ้ึง ดังน้ันเปาหมายหลักของการเรียนระดับนี้จึงเปนการ มุงใหผูเรียนพัฒนาความรู ความเขาใจโลกท่ีอยูรอบ ๆ ตัวเขา และ ปลกู ฝงคุณลักษณะการอยากรอู ยากเรยี นใหกบั ผูเรียน 2) ความสมดุลของกิจกรรม (Balance of Activities) การสอน แบบโครงงานจะทําใหผูเรียน ไดปฏิบัติกิจกรรมท่ีเหมาะสมทั้ง กิจกรรมทางวิชาการ ใชกิจกรรมเปนสื่อทําใหเกิดการเรียนรู เปด โอกาสใหผ ูเรยี นไดท าํ กจิ กรรม คนหาความรู เปนการเรียนรูผานการ เลนและการมปี ฏิสัมพนั ธกบั สง่ิ แวดลอมตาง ๆ ท่อี ยรู อบตวั 3) สถานศึกษาคือสวนหนึ่งของชีวิต (School as Life) การ เรียนการสอนในสถานศึกษาตองเปนสวนหนึ่งในชีวิตของผูเรียน หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอื่ พฒั นา 7 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)
ไมใชแยกออกจากชีวิตประจําวันโดยทั่วไป กิจกรรมในสถานศึกษา จึงควรเปนกิจกรรมที่เก่ียวของกับการดําเนินชีวิตปกติ การมี ปฏสิ ัมพนั ธก ับสิง่ แวดลอมและผูคนรอบ ๆ ตวั ผูเรยี น 4) ศกร.เปนชุมชนหนึ่งของผูเรียน (Community Ethos in the Class) ทุกคนมีลักษณะเฉพาะตัว การสอนแบบโครงงานเปดโอกาส ใหผูเรียนแตละคนไดแสดงออกถึงคุณลักษณะ ความรู ความเขาใจ ความเช่ือของเขา ในการจัดกิจกรรมการเรียนรูแบบนี้จึงเกิดการ แลกเปล่ียน การมีปฏิสัมพันธกันอยางลึกซึ้ง ผูเรียนไดเรียนรูความ แตกตา งของตนกบั เพือ่ น ๆ 5) การจดั กิจกรรมการเรียนรูเปนสิ่งท่ีทาทายครู (Teaching as a Challenge) ในการจัดกิจกรรมการเรียนรูแบบโครงงาน ครูไมใช ผูถายทอดความรูใหกับผูเรียน แตเปนผูคอยกระตุน ช้ีแนะ และให ความสะดวกในการเรียนรูของผูเรียน โครงงานบางโครงงานครู เรียนรูไปพรอม ๆ กับผูเรียน ครูรวมกันคิดหาวิธีแกปญหา ลงมือ ปฏิบัติไปดวยกัน ถือเปน การเรยี นรูร วมกนั เรอ่ื งท่ี 3 หลักการของโครงงานเพอื่ พฒั นาทกั ษะการเรยี นรู ผูเรียนจะมีความเขาใจและสามารถนําโครงงานไปใชในการ แสวงหาความรูไดอยางดี ดังนั้นผูเรียนควรมีโลกทัศนตอโครงงาน เพื่อพัฒนาทักษะการเรียนรูท่ีกวางขวาง ซึ่งจําเปนตองทําความ เขาใจหลักการของโครงงาน ซ่ึงไดประมวลหลักการเฉพาะที่สําคัญ มาใหศกึ ษาดังนี้ หลกั การของการทําโครงงานเพือ่ พัฒนาทกั ษะการเรียนรู หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอื่ พฒั นา 8 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)
1) เนนการแสวงหาความรูดว ยตนเอง 2) ผเู รยี นเปนผวู างแผนในการศกึ ษาคน ควาเอง 3) ผูเ รียนลงมือปฏิบัตดิ วยตนเอง 4) ผูเ รียนเปน ผูนําเสนอโครงงานดวยตนเอง 5) ผเู รยี นรวมกําหนดแนวทางวัดผลและประเมนิ ผล จุดมุง หมายของการทาํ โครงงาน (www. thaigoodview.) 1) เพื่อใหผ ูเรียนไดศ ึกษาขอ มลู จากแหลง ความรูต าง ๆ ดวย ตนเอง 2) เพ่อื ใหผ ูเรียนไดแสดงความคดิ รเิ ริ่มสรา งสรรค 3) เพ่ือใหผูเรียนเกิดคุณลักษณะท่ีพึงประสงค เชน รูจัก ทํางานรวมกบั บคุ คลอ่นื มีความเชื่อม่นั ในตนเอง มีความรบั ผดิ ชอบฯ 4) เพื่อใหผูเรียนใชความรูและประสบการณเลือกทํา โครงงานตามความสนใจ พระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 และแกไข เพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545 หมวด 4 มาตรา 22 กลาววา “การ จัดการศึกษายึดหลักวา ใหผูเรียนทุกคนมีความสามารถเรียนรูและ พัฒนาตนเองได และถือวาผูเรียนมีความสําคัญที่สุด กระบวนการ จัดการศึกษาตองสงเสริมใหผูเรียนสามารถพัฒนา ตามธรรมชาติ และเต็มตามศักยภาพ” และมาตรา 24 กลาววา “การจัดกระบวนการ เรยี นรูใหสถานศกึ ษาและหนวยงานท่ีเกี่ยวของ ดําเนินการดังตอไปน้ี ... (7) จัดเนื้อหาสาระและกิจกรรรมใหสอดคลองกับความสนใจและ ความถนัดของผูเรียน... (11) ฝกทักษะกระบวนการคิดและการ หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นา 9 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)
จัดการ การเผชิญสถานการณและการประยุกตความรูมาใชเพื่อ ปองกันและแกไขปญหา... (15) จัดกิจกรรมใหผูเรียนไดเรียนรูจาก ประสบการณจริง ฝกการปฏิบัติใหทําได คิดเปนทําเปน รักการอาน และเกิดการใฝรูอยางตอเนื่อง... (23) จัดการเรียนการสอนโดย ผสมผสานสาระความรูดานตาง ๆ อยางไดสัดสวน สมดุลกัน รวมท้ัง ปลูกฝงคุณธรรมคานิยมที่ดีงาม และคุณลักษณะอันพึงประสงคไวใน ทุกวิชา ...(33) จัดการเรียนรูใหเกิดข้ึนได ทุกเวลา ทุกสถานที่ มี การประสานความรวมมือกับบิดามารดา ผูปกครองและบุคคลใน ชุมชนทุกฝาย เพอื่ รวมการพัฒนาผูเรียนตามศกั ยภาพ” “โ ค ร ง ง า น เ ป น กิ จ ก ร ร ม ก า ร เ รี ย น ก า ร ส อ น ที่ ใ ช เ พ่ื อ พั ฒ น า ความสามารถของผูเรียน อีกท้ังยังเปนกิจกรรมที่ตอบสนองตอ กระบวนการเรียนรทู ีเ่ นนผูเรยี นเปน สาํ คญั จงึ มีความจําเปนอยางยิ่งที่ ค รู ต อ ง นํ า ไ ป ใ ช ใ น ก า ร จั ด กิ จ ก ร ร ม ก า ร เ รี ย น รู เ พื่ อ พั ฒ น า ความสามารถของผูเรียนในทุกสาระการเรียนรู ซึ่งผูเรียนตองมี ค ว า ม ส า ม า ร ถ ใ น ก า ร เ ลื อ ก ส ร ร ใ ห ถู ก ต อ ง แ ล ะ เ ห ม า ะ ส ม กั บ ร ะ ดั บ การศึกษาของตนเอง รวมถึงความสามารถในการนําความรูที่เกิดจาก การเสาะแสวงหาไปประยุกตใ ชในชวี ิตจริงได จงึ นับวาเปนการปฏิรูป ผูเรียนใหรูจักแสวงหาความรูดวยตนเองจากสื่อท่ีหลากหลายอยาง ตอ เนือ่ งและยงั่ ยืน” ยุทธ ไกยวรรณ (2546 : 11) กลาววา หลักการของการเรียน วิชาโครงงานเนนและเปดโอกาสใหผูเรียนคิดเอง วางแผนการ ทํางานเอง ลงมือปฏิบัติงานดวยตนเอง นําเสนอโครงงาน และรวม กําหนด แนวทางการวัดผลดวย โดยมีครูเปนผูอํานวยความสะดวก หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอื่ พฒั นา 1 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006) 0
และช้ีแนะแนวทางการทํางาน รวมกันแกปญหากับผูเรียนระหวาง การทําโครงงาน การจัดการเรียนรูการทําโครงงานควรอยูบนพื้นฐานความเช่ือ และหลักการปฏิรูปการเรียนรู คือ เชื่อมั่นในศักยภาพการเรียนรูของ ผู เ รี ย น ภ า ย ใ ต ห ลั ก ก า ร จั ด ก า ร เ รี ย น รู ที่ ยึ ด ผู เ รี ย น เ ป น สํ า คั ญ แ ล ะ สอดคลองกับสภาพความเปนจริงในทองถ่ิน (บูรชัย ศิริมหาสารคร. 2549 : 19) คือ 1) ผูเรียนไดเลือกเรื่อง ประเด็น ปญหาท่ีตองการจะศึกษาดวย ตนเอง 2) ผู เ รี ย น ไ ด เ ลื อ ก แ ล ะ ห า วิ ธี ก า ร ต ล อ ด จ น แ ห ล ง ข อ มู ล ท่ี หลากหลายดว ยตนเอง 3) ผเู รยี นลงมือปฏบิ ัติและเรยี นรูดว ยตนเอง 4) ผูเรียนไดบูรณาการทักษะ ประสบการณ ความรู ส่ิงแวดลอม ตามสภาพจรงิ 5) ผเู รียนเปน ผสู รปุ และสรางองคค วามรดู ว ยตนเอง 6) ผูเรยี นไดแ ลกเปล่ยี นเรียนรูก ับผอู ื่น 7) ผเู รยี นไดน ําความรไู ปใชจ ริง (สํานกั งาน กศน.ภาคเหนือ. 2552 : 125) หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอื่ พฒั นา 1 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006) 1
กจิ กรรมทา ยบท บทท่ี 1 ใบงานที่ 1 เรอื่ ง ความหมาย แนวคดิ และหลกั การของ โครงงานเพอ่ื พฒั นาทกั ษะการ คาํ ชแ้ี จง ใหผ ูเ รยี นตอบคาํ ถามใหสมบรู ณ ขอ ที่ 1 “โครงงาน” คือ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ในขอสงสยั เรือ่ งใดเร่อื งหนง่ึ อยาง ลกึ ซงึ้ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . เกิดภาระงาน . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ที่เรียกวา การทาํ โครงการหรอื การทํารายงาน ธรรมดา . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........... ขอ ที่ 2 ใหผ ูเรียนบอกทักษะทส่ี ําคัญ ๆ จากการเรียนรูโ ดยการ ทาํ โครงงาน มาอยางนอ ย 4 ทักษะ 2.1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................. ................................... หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นา 1 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006) 2
2.2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................. .................................... 2.3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................. .................................... 2.4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................. .................................... 2.5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................. .................................... ขอท่ี 3 คุณคาทีผ่ ูเรยี นไดรบั จากการจัดทาํ โครงงาน เชน คณุ คา ทางดานการฝกใหม คี วามรู ความชํานาญและความม่ันใจใน การนาํ เอาวิทยาศาสตรมาใชใ นการแกป ญหาหรอื คน ควาหาความรู ดวยตนเอง แลว ผูเ รยี นคดิ วาไดรับคณุ คาอยางอ่ืนอะไรอีกบาง จง ตอบมาอยา งนอ ย 3 ขอ 3.1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นา 1 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006) 3
................................................. .................................... 3.2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................. ..................................... 3.3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................. ..................................... 3.4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................. ...................................... ขอท่ี 4 การสอนแบบโครงงาน แคทซและชารด กลา ววา เปน วิธีการสอนท่ีมีจุดมุงหมายในการพัฒนาเด็กท้ังชีวิตและจิตใจ (Mind) คําวา “ชีวิตจิตใจ” ในท่ีน้ีหมายรวมถึง อะไรบา ง. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................................... ................................................. ...................... หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นา 1 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006) 4
................................................. ...................... ................................................. ...................... ................................................. ...................... ................................................. ...................... ................................................. ...................... ................................................. ...................... ขอท่ี 5 ใหผเู รยี นบอกหลักการของการจัดทําโครงงานเพ่ือ พัฒนาทักษะการเรียนรู มาอยา งนอย 3 ขอ 5.1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................. ................................... ................................................. ...................... 5.2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอื่ พฒั นา 1 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006) 5
................................................. ................................... ................................................. ...................... 5.3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................. .................................... ................................................ ....................... 5.4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................. .................................... ................................................. ...................... หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอื่ พฒั นา 1 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006) 6
บทที่ 2 ประเภทของโครงงานเพอ่ื พฒั นาทกั ษะการเรยี นรู สาระสาํ คญั การจดั ทาํ โครงงานเพ่อื พฒั นาทักษะการเรียนรู นอกจากผูเรียน จะตองรูและเขาใจถึงความหมาย แนวคิดและหลักการของโครงงาน แลว ผูเรียนยังจะตองรู เขาใจและมีทักษะในการจําแนกรูปแบบของ โครงงาน ซงึ่ เปนประโยชนในการจัดทําโครงงานไดอยางมีเปาหมาย ชัดเจนและนําไปสูความสําเร็จ คือ เกิดการเรียนรูและคนพบองค ความรูด วยตนเอง ผลการเรยี นท่คี าดหวงั เพ่ือใหผูเรียนมีความรู ความเขาใจ เกี่ยวกับการจําแนก ประเภทของโครงงานเพอื่ พัฒนาทกั ษะ การเรียนรู ขอบขา ยเนอื้ หา เรอ่ื งท่ี 1 ประเภทของโครงงาน การจําแนกประเภทของโครงงานอาจแบง ไดห ลายลักษณะ เชน 1. จําแนกตามกิจกรรมการเรียนของผูเรียน ซึ่งแบงเปน 2 ประเภท ไดแก หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นาทกั ษะ 9 การเรยี นรู (ทร 02006)
1.1 โครงงานตามสาระการเรียนรู เปนการกําหนดโครงงานที่ บูรณาการระหวางสาระ การเรียนรูและทักษะการแสวงหา ความรเู พ่อื สรา งองคความรูใหม ๆ ดว ยตนเอง 1.2 โครงงานตามความสนใจ เปนการกําหนดโครงงานตาม ความถนัด ความสนใจ ความตองการ ของผูเ รียน 2. จาํ แนกตามวัตถุประสงคข องโครงงาน ซ่งึ แบง เปน 4 ประเภท ไดแ ก 2.1 โครงงานทเ่ี ปนการสาํ รวจ รวบรวมขอ มูล 2.2 โครงงานทีเ่ ปน การศกึ ษาคนควา ทดลอง 2.3 โครงงานท่ีเปน การศึกษาทฤษฎี หลกั การ หรือแนวคดิ ใหม ๆ ในการพัฒนาผลงาน 2.4 โครงงานทเ่ี ปนการสรางประดิษฐ คิดคน โดยมรี ายละเอยี ดในแตละประเภทของ ดงั น้ี 1.โครงงานท่ีเปนการสํารวจ รวบรวมขอมูล เปนโครงงานท่ีมี วัตถปุ ระสงคในการรวบรวมขอมลู เรือ่ งใดเร่ืองหน่ึง แลวนําขอมูลนั้นมาจําแนกเปนหมวดหมู ในรูปแบบ ทเ่ี หมาะสม ขอ มลู ท่ีไดจ ะนาํ ไปปรบั ปรงุ พฒั นาผลงาน สงเสริมผลผลิต ใหมีคุณภาพดียิ่งขึ้น ขอมูลดังกลาว อาจมีผูจัดทําข้ึนแลว แตมีการ เปลยี่ นแปลง จึงตอ งมีการจัดทําใหมเพ่ือใหมีความทันสมัย สอดคลอง กับความตองการของผูศึกษาโครงงาน โดยใชวิธีการเก็บขอมูลดวย แบบสอบถาม แบบสมั ภาษณ แบบบันทึก เชน การสํารวจแหลงเรียนรู หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นาทกั ษะ 10 การเรยี นรู (ทร 02006)
ในชุมชน การสํารวจงานบริการและสถานประกอบการในทองถ่ิน เปนตน ในการทําโครงงานประเภทสํารวจรวบรวมขอมูลไมจาํ เปนตองมี ตวั แปรเขามาเก่ียวของ ผูเรียนเพียงแตสํารวจรวบรวมขอมูลที่ไดแลว และนําขอมูลท่ีไดมาจัดใหเปนหมวดหมูพรอมนําเสนอ ก็ถือวาเปน การสํารวจรวบรวมขอมลู 2.โครงงานที่เปนการศึกษาคนควา ทดลอง เปนโครงงานที่มี วัตถุประสงค เพื่อการศึกษาเรื่องใดเร่ืองหน่ึงโดยเฉพาะ โดยศึกษา หลักการและออกแบบการคนควา ในรูปแบบการทดลองเพ่ือยืนยัน หลักการ ทฤษฎี เพ่ือศึกษาหาแนวทางในการเพ่ิมคุณคา และการใช ประโยชนใหมากขน้ึ เชน การปลูกพืชโดยไมใชสารเคมี การทําขนม อบชนิดตาง ๆ โดยใชวัสดุในทองถิ่น การควบคุมการเจริญเติบโต ของตนไมป ระเภทเถา การศกึ ษาสตู รเคร่ืองดื่มที่ผลิตจากธญั พชื ในการทาํ โครงงานประเภทการศกึ ษาคนควา ทดลอง จําเปน ตองมีการจดั การกับตัวแปรทจ่ี ะมผี ลตอการทดลอง มี 3 ชนดิ คือ 2.1 ตัวแปรตน หรือตัวแปรอิสระ หมายถงึ เหตุของการทดลอง นนั้ ๆ 2.2 ตัวแปรตาม ซง่ึ จะเปนผลทเ่ี กิดจากการเปลย่ี นแปลงของ ตัวแปรตน หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอื่ พฒั นาทกั ษะ 11 การเรยี นรู (ทร 02006)
2.3 ตัวแปรแทรกซอน (Extraneous Variables) เปนตัวแปร อื่น ๆ ท่อี าจมผี ลตอตัวแปรตาม โดยผวู ิจยั ไมตองการใหเกิด เหตกุ ารณน ้ันขึ้น 3.โครงงานท่เี ปนการศึกษาทฤษฎี หลักการ หรือแนวคิดใหม ๆ เปนโครงงานที่มีวัตถุประสงคเพ่ือเสนอความรู หรือหลักการใหม ๆ เกี่ยวกับเรื่องใดเร่ืองหน่ึงที่ยังไมมีใครเคยคิด หรือคิดขัดแยง หรือ ขยายจากของเดิมที่มีอยู จากเน้ือหาวิชาการ หลักการ ทฤษฎีตาง ๆ นํามาปรับปรุง พัฒนาใหสอดคลองมีความชัดเจน มีผลงานที่เปน รูปธรรม ซึ่งตองผานการพิสูจนอยางมีหลักการและเช่ือถือได เชน การใชสมุนไพรในการปราบศัตรูพืช การใชพลังงานแสงอาทิตยใน การถนอมอาหารและปรุงอาหาร เกษตรแบบผสมผสาน เทคนิคการ แกโ จทยป ญ หา การทําโครงงานประเภทนี้ ผูทําโครงงานจะตองมีความรูใน เร่ืองนั้น ๆ เปนอยางดี จะสามารถอธิบายไดอยางมีเหตุผลและ นาเช่อื ถือ จงึ ไมเหมาะท่ีจะทาํ ในระดับผูเรียนมากนัก 4.โครงงานที่เปนการสรางประดิษฐ คิดคน เปนโครงงานที่มี วัตถุประสงค คือ การนําความรูทฤษฎี หลักการ มาประยุกตใชโดย ประดิษฐเ ปนเครอื่ งมือเคร่ืองใช เพอื่ ประโยชนต าง ๆ หรืออาจเปนการ สรางสรรคส่ิงประดิษฐข้ึนมาใหม หรือปรับปรุงของเดิมใหดีข้ึนใช ประโยชนไดมากยิ่งข้ึน เชน การประดิษฐเคร่ืองควบคุมการรดนํ้า การประดิษฐเคร่ืองรับวิทยุ การประดิษฐของชํารวย การออกแบบ เสอ้ื ผา หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นาทกั ษะ 12 การเรยี นรู (ทร 02006)
จากสาระสําคัญของการจัดประเภทโครงงาน ผูเรียนจะเห็นได วาโครงงานอาจจําแนกประเภทไดหลายแนวคิด เชน จําแนกตาม กิจกรรมการเรียนรูของการจัดทําโครงงานเปน 2 ประเภท คือ 1) โครงงานตามสาระการเรียนรู 2) โครงงานตามความสนใจ และ จาํ แนกตามวตั ถปุ ระสงคใ นการจัดทําโครงงานเปน 4 ประเภท คือ 1) โครงงานท่ีเปนการสํารวจ รวบรวมขอมูล หรือโครงงานประเภท สํารวจ 2) โครงงานที่เปนการศึกษาคนควา ทดลอง หรือโครงงาน ประเภททดลอง 3) โครงงานที่เปนการศึกษาทฤษฎี หลักการ หรือ แนวคิดใหม ๆ หรือโครงงานประเภทพัฒนา 4) โครงงานที่เปนการ สรา ง ประดษิ ฐ คดิ คน หรือโครงงานประเภทประดษิ ฐ การเรยี นรเู รื่องประเภทของโครงงานจะเปน ประโยชนตอผูเรียน ในการตดั สนิ ใจออกแบบโครงงานใหสนองตอวัตถุประสงคท่ีตองการ จะศกึ ษาไดอ ยา งเหมาะสม หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นาทกั ษะ 13 การเรยี นรู (ทร 02006)
กจิ กรรมทา ยบท บทที่ 2 ใบงานที่ 2 เรอ่ื ง ประเภทของโครงงานเพื่อพัฒนาทกั ษะการ คาํ ชแี้ จง ใหผ เู รยี นตอบคาํ ถามใหส มบรู ณ ขอที่ 1 การจาํ แนกประเภทโครงงานตามกจิ กรรมการเรียนรู แบงออกเปนก่ีประเภท อะไรบาง ............................................. ................................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................. ................................................ ................................................. ................. ขอ ท่ี 2 การจําแนกประเภท โครงงาน ตามวัตถุประสงคของ โครงงาน แบง ออกเปนกี่ประเภท อะไรบา ง ............................................. ................................................ หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นาทกั ษะ 14 การเรยี นรู (ทร 02006)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................. ................................................ ................................................. ................. ขอท่ี 3 โครงงานประเภทใดไมจ าํ เปน ตอ งกําหนดตัวแปรในการ ทําโครงงานน้ัน พรอมอธิบายเหตุผลประกอบ ............................................. ................................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................. ................................................ ................................................. ................................................ .................. ................................................. ................................................ ............................................... ขอท่ี 4 ตัวแปรทใ่ี ชในการศกึ ษาคนควาทดลองมีกี่ชนดิ อะไรบา ง หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นาทกั ษะ 15 การเรยี นรู (ทร 02006)
............................................. ................................................ ................................................. ................................................ .................... ................................................. ................................................ ............................................... ................................................. ................................................ ............................................... ................................................. ................................................ ............................................... ................................................. ....................... ................................................. ................................................ ............................................... ขอ ที่ 5 การทําโครงงานประเภทใดท่ไี มเ หมาะสําหรบั ผูเ รียน มากนกั เพราะเหตุใด หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอื่ พฒั นาทกั ษะ 16 การเรยี นรู (ทร 02006)
............................................. ................................................ ................................................. ................................................ .................... ................................................. ................................................ ............................................... ................................................. ....................... ................................................. ................................................ ............................................... หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นาทกั ษะ 17 การเรยี นรู (ทร 02006)
บทท่ี 3 ทกั ษะทจี่ าํ เปน ในการทาํ โครงงานเพอื่ พฒั นาทกั ษะการ เรยี นรู สาระสําคญั ความสามารถท่จี ะนํานวตั กรรมการจัดทําโครงงานไปเปน เครอื่ งมอื แสวงหาความรูในทางปฏบิ ตั ิ ไดนัน้ ผูเ รยี นจาํ เปนตองมี ทักษะเฉพาะทางในบางประการ การเรียนรูทกั ษะเหลา นัน้ จงึ เปน สงิ่ จาํ เปน สําหรับผเู รยี น ผลการเรยี นท่คี าดหวัง เพื่อใหผูเรียนมีความรู ความเขาใจ และมีทักษะในการทํา โครงงานเพอ่ื พัฒนาทักษะการเรียนรู ขอบขา ยเนอื้ หา ทกั ษะที่จําเปน ในการทําโครงงานเพ่อื พฒั นาทกั ษะการเรียนรู เรือ่ งท่ี 1 ทกั ษะดา นการจดั การขอ มลู สารสนเทศ เร่ืองที่ 2 ทักษะการคิดอยางเปนระบบ เรอ่ื งที่ 3 ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร เร่ืองที่ 4 ทักษะการนําเสนอ เรอ่ื งท่ี 5 ทกั ษะการพัฒนาตอยอดความรู เรอื่ งท่ี 1 ทกั ษะดา นการจดั การขอ มูลสารสนเทศ หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอื่ พฒั นา 14 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)
“ ขอมูล (Data)” หมายถงึ กลุม ตัวอักขระท่ีเม่ือนํามารวมกันแลว มีความหมายอยางใดอยางหน่ึงและมีความสําคัญควรคาแกการ จัดเกบ็ เพือ่ นาํ ไปใชในโอกาสตอ ๆ ไป ขอมูลมักเปนขอความท่ีอธิบาย ถึง ส่ิงใดส่ิงหน่ึง อาจเปนตัวอักษร ตัวเลข หรือสัญลักษณใด ๆ ท่ี สามารถนําไปประมวลผลดวยคอมพิวเตอรไ ด (www. itdestination.) “ ขอ มลู (Data) “ หมายถงึ ขา วสาร เอกสาร ขอเท็จจรงิ เกย่ี วกบั บุคคล ส่ิงของหรือเหตุการณในรูปแบบของตัวเลข ภาพ ตัวอักษร และสัญลักษณตาง ๆ เชนคะแนนสอบวิชาภาษาไทย ราคาสินคา จํานวนผูเรียนในโรงเรียน (www. thaigoodview.) “ขอมูล” หมายถึง ขอเท็จจริงตาง ๆ ท่ีมีอยูในธรรมชาติ เปน กลุมสัญลักษณแทนปริมาณ หรือการกระทําตาง ๆ ท่ียังไมผานการ วิเคราะห หรือการประมวลผล ขอมูลอยูในรูปของตัวเลข ตัวหนังสือ รปู ภาพ แผนภมู ิ เปนตน (www. internationalschool.) “สารสนเทศ (Information)” หมายถึง ขอมูลตาง ๆ ที่ไดผาน การเปล่ียนแปลงหรือมีการประมวลผลหรือวิเคราะหสรุปผลดวย วิธีการตาง ๆ แลวเก็บรวบรวมไว เพ่ือนํามาใชประโยชนตามตองการ การประมวลผล (Data Processing) เปนการนําขอมูลจากแหลงตาง ๆที่เก็บรวบรวมไวมาผานกระบวนการตาง ๆเพ่ือแปรสภาพขอมูลให เปน ระบบและอยูในรปู แบบท่ีตองการ (www. thaigoodview.) “สารสนเทศ” หมายถึง ขอมูลท่ีผานการเปลี่ยนแปลง หรือจัด กระทําเพ่ือผลของการเพ่ิมความรู ความเขาใจของผูใช ลักษณะของ หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นา 15 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)
สารสนเทศ จะเปน การรวบรวมขอมูลหลาย ๆ อยางที่เก่ียวของกันเพื่อ จุดมุงหมายอยา งใดอยา งหน่ึง (internationalschool. eduzones.) “แหลงขอมูล” หมายถึง สถานท่ีหรือแหลงที่เกิดขอมูล แหลงขอมูลจะแตกตางกันไปตามขอมูลท่ีตองการ เชน บานเปน แหลงขอมูลท่ีเกี่ยวกับผูเรียน โดยบันทึกขอมูลไวในทะเบียนบาน หองสมุดเปนแหลงขอมูลเกี่ยวกับความรูตาง ๆ ขอมูลบางอยางเรา อาจจะนํามาจากแหลงขอมูลหลายแหลงได เชนราคาของเลนชนิด เดียวกัน เราอาจจะหาขอมูลจากแหลงขอมูลซ่ึงไดแกรานคาหลาย ๆ รานได และขอมูลหรือราคาที่ไดอาจจะแตกตางกันไป หนังสือพิมพ เปนแหลงขอมลู ทมี่ ที ั้งขอความ ตัวเลข รูปภาพ การเลอื กใชข อ มลู (www. 202. 143. 159. 117) การเลือกใชขอมูลในการตัดสินใจ เปนส่ิงท่ีมีประโยชนมาก เพราะในการดํารงชีวิตของคนเรามักเกี่ยวของกับเหตุการณตาง ๆ มากมาย จึงจําเปนตองอาศัยการตัดสินใจอยางมีระบบระเบียบ มีหลัก มีเกณฑและมีเหตุผล โดยนําปจจัยตาง ๆ มาพิจารณากอนที่จะ ตัดสินใจ เพื่อใหทางเลือกที่ดีที่สุด ซึ่ ง ต อ ง อ า ศั ย ท้ั ง ค ว า ม รู ประสบการณ ขอมูล ขาวสารตาง ๆ เปนสวนประกอบ เพ่ือไมใหเกิด ความผดิ พลาดหรอื โอกาสที่จะผิดพลาดมีนอ ยทส่ี ดุ การจดั ทาํ ขอ มลู ใหเ ปน สารสนเทศ (www. krutong.) การจัดทําขอมูลใหเปนสารสนเทศท่ีจะเปนประโยชนตอการใช งาน จําเปนตองอาศัยเทคโนโลยี เขามาชวยในการดําเนินการ เริ่ม หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นา 16 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)
ตั้งแตการรวบรวม และตรวจสอบขอมูล การดําเนินการประมวลผล ขอมูลใหกลายเปนสารสนเทศ และการดูแลรักษาสารสนเทศเพ่ือการ ใชง าน ดงั ตอไปน้ี ก. การรวบรวมและตรวจสอบขอมลู 1) การเก็บรวบรวมขอมูล เปนเรื่องของการเก็บรวบรวม ขอมูลซึ่งมีจํานวนมาก และตองเก็บใหไดอยางทันเวลา เชน ขอมูล การลงทะเบียนเรียน ขอมูลประวัติบุคลากร ปจจุบันมีเทคโนโลยีชวย ในการจัดเก็บอยูเปนจํานวนมาก เชน การปอนขอมูลเขาเคร่ือง คอมพิวเตอร การอานขอมูลจากรหัสแทง การตรวจใบลงทะเบียนที่มี การฝนดินสอดําในตําแหนงตาง ๆ เปนวิธีการเก็บรวบรวมขอมูล เชนกัน 2) การตรวจสอบขอมูล เมื่อมีการเก็บรวบรวมขอมูลแลว จําเปนตองมกี ารตรวจสอบขอมูล เพ่ือความถูกตอง ขอมูลท่ีเก็บเขาใน ร ะ บ บ ต อ ง มี ค ว า ม เ ชื่ อ ถื อ ไ ด ห า ก พ บ ที่ ผิ ด พ ล า ด ต อ ง แ ก ไ ข การตรวจสอบขอมูลมีหลายวิธี เชน การใชผูปอนขอมูลสองคนปอน ขอ มลู ชดุ เดยี วกันเขา คอมพิวเตอรแลว เปรยี บเทยี บกนั ข. การประมวลผลขอมลู แบง ออกเปน 3 ประเภท คอื 1) การประมวลผลดวยมือ วิธีน้เี หมาะกบั ขอ มลู จาํ นวนไมม าก และไมซ ับซอน อปุ กรณในการคํานวณไดแ ก เครือ่ งคิดเลข ลูกคดิ หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอื่ พฒั นา 17 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)
2) การประมวลผลดวยเคร่ืองจักร วิธีนี้เหมาะกับขอมูล จํานวนปานกลาง และไมจําเปนตองใชผลในการคํานวณทันทีทันใด เพราะตองอาศัย เครือ่ งจักร และแรงงานคน 3) การประมวลผลดวยคอมพิวเตอร วิธีน้ีเหมาะกับงานที่มี จํานวนมาก ไมสามารถใชแรงงานคนได และงานมีการคํานวณที่ ยุงยาก ซับซอน การคํานวณดวยเครื่องคอมพิวเตอร จะใหผลลัพธที่ ถูกตอ ง แมนยาํ และรวดเร็ว ลาํ ดบั ขน้ั ตอนในการประมวลผลขอมลู มดี งั น้ี 1) การจัดแบงกลุมขอมูล ขอมูลที่เก็บจะตองมีการแบงแยก กลุม เพ่ือเตรียมไวสําหรับการใชงาน การแบงแยกกลุมมีวิธีการท่ี ชัดเจน เชน ขอมลู ในโรงเรียนมีการแบง เปนแฟมประวัตินักเรียน และ แฟมลงทะเบียน สมุดโทรศัพทหนาเหลืองมีการแบงหมวดสินคาและ บริการ เพื่อความสะดวกในการคน หา 2) การจดั เรียงขอ มลู เม่อื จัดแบงกลุมเปนแฟมแลว ควรมีการ จัดเรียงขอมูลตามลําดับ ตัวเลข หรือตัวอักษร เพ่ือใหเรียกใชงานได งายประหยัดเวลา ตัวอยางการจัดเรียงขอมูล เชน การจัดเรียงบัตร ขอมูลผูแตงหนังสือในตูบัตรรายการของหองสมุดตามลําดับตัวอักษร การจดั เรยี งชอ่ื คนในสมุดรายนามผใู ชโ ทรศัพท ทาํ ใหค นหาไดงาย 3) การสรุปผล บางครั้งขอมูลท่ีจัดเก็บมีเปนจํานวนมาก จําเปนตองมีการสรุปผลหรือสรางรายงานยอ เพื่อนําไปใชประโยชน ขอมูลที่สรุปไดน้ีอาจส่ือความหมายไดดีกวา เชน สถิติจํานวน นักเรียนแยกตามระดับแตล ะระดบั การศกึ ษา หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นา 18 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)
4) การคํานวณ ขอมูลที่เก็บมีเปนจํานวนมาก ขอมูลบางสวน เปนขอมูลตัวเลขที่สามารถนําไปคํานวณเพ่ือหาผลลัพธบางอยางได ดงั นั้นการสรางสารสนเทศจากขอมูลจึงอาศัยการคํานวณขอมูลท่ีเก็บ ไวดว ย ค. การจดั เกบ็ และดแู ลรกั ษาขอมลู ประกอบดว ย 1) การเกบ็ รกั ษาขอ มลู การเก็บรกั ษาขอ มูล หมายถงึ การนําขอมูลมาบันทึกเก็บไว ในสอื่ บนั ทึกตา ง ๆ เชน แผน บนั ทึกขอมลู นอกจากนี้ยังรวมถงึ การ ดแู ล และการทาํ สาํ เนาขอมลู เพื่อใหใชงานตอไปในอนาคตได 2) การคน หาขอมลู ขอ มลู ทจ่ี ดั เก็บไวมีจดุ ประสงคท่ีจะเรยี กใชงานไดตอไป การ คน หาขอมลู จะตองคนไดถ กู ตองแมนยํา รวดเร็ว จงึ มีการนาํ คอมพวิ เตอรเขามามีสว นชว ยในการทํางาน ทาํ ใหการเรียกคน กระทําไดง า ยและทันเวลา 3) การทาํ สาํ เนาขอ มลู การทําสําเนาเพ่ือที่จะนาํ ขอ มลู เก็บรักษาไว หรอื นาํ ไป แจกจายในภายหลัง จึงควรจัดเกบ็ ขอมลู ใหงายตอการทําสาํ เนา หรอื นําไปใชอีกครั้งไดโ ดยงาย 4) การสอื่ สาร ขอมูลตองกระจายหรือสงตอไปยังผูใชงานท่ีหางไกลไดงาย การสอ่ื สารขอมลู จึงเปน เรอื่ งสําคัญและมีบทบาทท่ีสําคัญยิ่งท่ีจะทําให การสง ขา วสารไปยังผใู ชทําไดรวดเรว็ และทนั เวลา หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นา 19 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)
ปจจุบันผูบริหารตองสามารถปฏิบัติงานใหรวดเร็ว เพื่อ ตอบสนองตอการแขงขันตลอดจนการผลักดันของสังคมท่ีมีการใช ระบบสื่อสารขอมูลที่ทันสมัย การแขงขันในเชิงธุรกิจจึงมากข้ึน ตามลาํ ดับ มกี ารใชเทคนิคทางคอมพวิ เตอรมาวิเคราะห แยกแยะ และ จัดสรรขอมูลใหเ ปน สารสนเทศ เพ่ือการตดั สินใจ ค ว า ม ก า ว ห น า ท า ง เ ท ค โ น โ ล ยี ทํ า ใ ห ค อ ม พิ ว เ ต อ ร มี ความสามารถมากขึ้น มีขนาดเล็กลง และราคาถูกลง การนํา ค อ ม พิ ว เ ต อ ร ม า ใ ช ง า น จึ ง แ พ ร ห ล า ย อ ย ง ร ว ด เ ร็ ว ตลอดจน ระบบสื่อสารกาวหนายิ่งขึ้น ซึ่งเปนผลทําใหระบบขอมูลขององคการ ท่ีใชเ ทคโนโลยีเหลา นม้ี ปี ระสิทธภิ าพมากข้ึน แ น ว ท า ง ก า ร ดํ า เ นิ น ก า ร ใ ห ไ ด ร ะ บ บ ส า ร ส น เ ท ศ เ พ่ื อ ก า ร จัดการจะเร่ิมจากการวิเคราะหความตองการ การวิเคราะหนี้จะไดจา การสอบถาม ซ่ึงจะทําใหทราบวาควรจะจัดโครงสรางขอมูลนั้นไวใน ระบบหรอื ไม ถาจัดเกบ็ จะประกอบดวยขอมูลอะไร มีรายละเอียดอะไร ตอบสนองการใชง านไดอ ยางไร ลกั ษณะของสารสนเทศทดี่ ตี อ งประกอบไปดว ยรายละเอยี ด ดงั นี้ 1) ความเที่ยงตรง (Accuracy) หมายถึง ปราศจากความเอน เอียง สารสนเทศที่ดีตองบอกลักษณะความเปนจริงท่ีเกิดขึ้น ไมช้ีนํา ไปทางใดทางหนึง่ 2) ตรงตามความตองการของผูใช (Relevancy) หมายถึง มี เนื้อหาตรงกบั เรอ่ื งท่ีตอ งการใชข องผใู ชแ ตละคน หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอื่ พฒั นา 20 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)
3) ทันตอเวลา (Timeliness) หมายถึง สามารถนําสารสนเทศที่ ตองการไปใชไดทันตอเหตุการณท่ีเกิดขึ้น การจัดเตรียมสารสนเทศ ใหทันตอเวลาท่ีตองการใช มี 2 ลักษณะ คือ การจัดทําสารสนเทศ ลว งหนาตามกาํ หนดเวลาท่ีเหตุการณจะเกิดในอนาคต และการจัดทํา สารสนเทศอยางรวดเร็วเพื่อนําไปใชใ นเหตุการณท ก่ี ําลังเกดิ ขึน้ เรอื่ งที่ 2 ทักษะการคดิ อยา งเปน ระบบ ผูเรียนทุกคนตองมีประสบการณในการคิดเรื่องใด ๆ มาบาง แลว แตมีขอสังเกตวาบางคนอาจจะไมเคยตอบตนเองวา ความคิดคือ อะไ ร ซ่ึ ง ร าชบั ณฑิ ตสถ าน ไ ดใ หคว าม หมา ยข อง คํ าว า ” คิด ” หมายความวา ทําใหปรากฏเปนรูปหรือประกอบใหเปนรูปหรือเปน เรื่องข้ึนในใจ ใครครวญ ไตรตรอง คาดคะเน คํานวณ มุง จงใจ ต้ังใจ” ซึ่งสรุปไดวาการคิดเปนหนาที่หนึ่งของจิต ในขณะท่ีขอมูล ทางการแพทยคนพบวามนุษยใชสมองในการคิด และสมองซีกซาย คิดในเร่ืองของการมีเหตุผล และสมองซีกขวาคิดในเรื่องท่ีเปน อารมณความรูสึก การทําความเขาใจเกี่ยวกับการคิดมีขอบขายของ การเรียนรูเร่ืองความคิดไวโดยจัด มิติของการคิด (Dimension of Thinking) ไวเปนมติ ิตาง ๆ (เสนห จยุ โต) ไดแก 1. มิติเน้ือหาท่ีใชในการคิด ซึ่งประกอบดวยสาระเก่ียวกับ ขอมูลเก่ียวกับตนเอง ขอมูลเกี่ยวกับสังคมและสิ่งแวดลอม และขอมูล วิชาการ วิชาชพี 2. มิติดานคุณสมบัติที่เอ้ืออํานวยตอการคิด ซึ่งประกอบดวย สาระเกี่ยวกับคุณลักษณะของความเปนคนใจกวางและเปนธรรม หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นา 21 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)
กระตือรือรนใฝเรียนใฝรู ชางวิเคราะหและบูรณาการ มุงม่ันสู ความสําเรจ็ และมีมนุษยสัมพันธ นา รักนา คบ 3. มิติดานทักษะการคดิ ซึง่ ประกอบดวยสาระเก่ียวกับ ทักษะสื่อ ความหมาย (การฟง การอาน การจดจํา การบรรยาย การทําให กระจาง การพูด การเขียน) และทักษะที่เปนแกน (การสังเกต การสํารวจ การซักคําถาม การจําแนกแยกแยะ การเปรียบเทียบ การเชื่อมโยง และการสรุปรวบยอด) 4. มิติดานลักษณะการคิด ซ่ึงประกอบดวยสาระเกี่ยวกับ คิด คลอง คิดหลากหลาย คิดละเอียด คิดอยางมีเหตุผล คิดไกล และ คดิ ถูกทาง 5. มิติดานกระบวนการคิด ซึ่งประกอบดวยสาระเกี่ยวกับ การ คดิ “10 ชนิด” ไดแก 5.1 การคิดแบบวจิ ารณญาณ (Critical Thinking) 5.2 การคิดแบบรเิ ริ่ม (Initiative Thinking) 5.3 การคดิ แบบสรางสรรค (Creative Thinking) 5.4 การคิดแบบกลยุทธ (Strategic Thinking) 5.5 การคิดแบบอยางเปนระบบ (System Thinking) 5.6 การคิดแบบบรู ณาการ (Integrative Thinking) 5.7 การคิดแบบเชิงเปรยี บเทียบ (Comparative Thinking) 5.8 การคิดเชงิ ประยุกตใ ช (Application Thinking) 5.9 การคิดเชิงสังเคราะห (Synthesis Thinking) 5.10 การคิดแบบแผนที่ (Mind Map Thinking) หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอื่ พฒั นา 22 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)
6. มิติดานการควบคุมและประเมินความคิดของตน ซ่ึง ประกอบดวยสาระเก่ียวกับ ประสิทธิผลของการบริหารมีวิธีการที่ดีขึ้น ปรับปรุงระบบงานดีขึ้น การพัฒนาสรางนวัตกรรมใหม สรางความ ไดเปรยี บในการแขง ขัน ศรินธร วิทยะสิรินันท ไดกลาววา ทักษะการคิด หมายถึง ความสามารถในการคิดในลักษณะตาง ๆ ซึ่งเปนองคประกอบของ กระบวนการคิดท่ีสลับซับซอน ทักษะการคิดอาจจัดเปนประเภทใหญ ๆ ได 2 ประเภท คือ 1. ทักษะพ้ืนฐาน (basic skills) หมายถึง ทักษะการคิดท่ีเปน พ้ืนฐานเบ้ืองตนตอการคิดในระดับท่ีสูงข้ึนหรือซับซอน ซ่ึงสวนใหญ จะเปนทักษะการสื่อความหมายท่ีบุคคลทุกคนจําเปนตองใชในการ สื่อสารความคิดของตน ไดแก ทั ก ษ ะ ก า ร ส่ื อ ค ว า ม ห ม า ย (communication skills) และทักษะการคิดท่ีเปนแกนหรือทักษะการ คิดทวั่ ไป (core or general thinking skills) 1.1 ทักษะการส่ือความหมาย ไดแก การฟง (listening) การ อาน (reading) การ รับรู (perceiving) การ จด จํา (memorizing) การจํา (remembering) การคงส่ิงที่เรียนไปแลวไว ไดภายหลังการเรียนนั้น (retention) การบอกความรูไดจากตัวเลือก ท่ีกําหนดให (recognizing) การบอกความรูออกมาดวยตนเอง (recalling) การใชขอมูล (using information) การบรรยาย ( describing) ก า ร อ ธิ บ า ย ( explaining) ก า ร ทํ า ใ ห ก ร ะ จ า ง หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นา 23 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)
(clarifying) การพูด (speaking) การเขียน (writing) และการ แสดงออกถึงความสามารถของตน 1.2 ทักษะการคิดที่เปนแกนหรือทักษะการคิดท่ัวไป หมายถึง ทักษะการคิดท่ีจําเปนตองใชอยูเสมอในการดํารงชีวิต ประจําวันและเปนพ้ืนฐานของการคิดข้ันสูงที่มีความสลับซับซอนซ่ึง คนเราจําเปนตองใชในการเรียนรูเนื้อหาวิชาการตาง ๆ ตลอดจนใช ในการดํารงชีวิตอยางมีคุณภาพ ไดแก การสังเกต (observing) การสํารวจ (exploring) การต้ังคําถาม (questioning) การเก็บ รวบรวมขอมูล (information gathering) การระบุ (identifying) การ จําแนกแยกแยะ (discriminating) การจัดลําดับ (ordering) การ เปรียบเทียบ (comparing) การจัดหมวดหมู (classifying) การสรุป อางอิง (inferring) การแปล (translating) การตีความ (interpreting) การเช่ือมโยง (connecting) การขยายความ (elaborating) การให เหตุผล (reasoning) และการสรุปยอ (summarizing) 2. ทักษะการคิดขั้นสูง หรือทักษะการคิดท่ีซับซอน (higher order or more complexed thinking skills) หมายถึง ทักษะการคิด ทม่ี ีข้นั ตอนหลายช้ันและตองอาศัยทักษะการสื่อความหมายและทักษะ การคิดท่ีเปนแกนหลายๆ ทักษะในแตละข้ัน ทักษะการคิดขั้นสูงจึงจะ พัฒนาไดเมื่อเด็กไดพัฒนาทักษะการคิดพื้นฐานจนมีความชํานาญ พอสมควรแลว ไดแก การสรุปความ (drawing conclusion) การ ใหคําจํากัดความ (defining) การวิเคราะห (analyzing) การ ผสมผสานขอมูล (integrating) การจัดระบบความคิด (organizing) หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นา 24 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)
การสรางองคความรูใหม (constructing) การกําหนดโครงสราง ความรู (structuring) การแกไขปรับปรุงโครงสรางความรูเสียใหม (restructuring) การคน หาแบบแผน (finding patterns) การหาความ เช่ือพ้ืนฐาน (finding underlying assumption) การคิดคะเน / การ พยากรณ (predicting) การต้ังสมมุติฐาน (formulating hypothesis) การทดสอบสมมุติฐาน (testing hypothesis) การตั้งเกณฑ (establishing criteria) การพิสูจนความจริง (verifying) และการ ประยุกตใชความรู (applying) การคดิ อยางเปนระบบ (System Thinking) ทกั ษะการคิดนับเปนศักยภาพท่ีสําคัญสําหรับผูเรียนท่ีจะตองใช ในการวางแผน ดําเนินงาน และนําผลการจัดทําโครงงานไปใช อยางไรก็ตามขอเสนอแนะวา ทักษะการคิดทั้งหลายผูเรียนควรให ความสนใจพัฒนาฝกฝนทักษะการคิดเพราะเปนเครื่องมือสําคัญท่ีจะ ติดตัวและนําไปใชไดตลอดกาลอยางไมมีขีดจํากัด และเปนพิเศษ สําหรับทักษะการคิดแบบอยางเปนระบบ (System Thinking) เปน ลักษณะการคิดท่ีตองมีสวนประกอบสองสวนท้ังการคิดเชิงวิเคราะห (Analytical Thinking) และการคิดเชิงตรรกะ (Logical Thinking) ซ่ึงตองเปนกระบวนการคิดที่มีปฏิสัมพันธกัน โดยกอใหเกิดพลังอยาง ใดอยา งหนึ่งหรือหลายอยาง สาํ หรับการคิดเชิงวิเคราะห (Analytical Thinking) มีเทคนิคใน การพัฒนาตนเองดวย การฝกแยกแยะประเด็น ฝกเทคนิคการ คิดในการนาํ แนวคิดทฤษฎีท่ีไดเ รียนรูมาประยุกตใชกบั โครงงาน ที่ หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นา 25 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)
จะทําและใชเทคนิค STAS Model มาชวยในการคิดวิเคราะห ไดแก Situation Theory Analysis Suggestion สวนเทคนิคการคิดเชิง ตรรกะ (Logical Thinking) เปนการฝกทักษะการคิดแบบ ค ว า ม สั ม พั น ธ เ ชิ ง เ ห ตุ ผ ล ท้ั ง ค ว า ม สั ม พั น ธ ใ น แ น ว ด่ิ ง แ ล ะ ความสัมพนั ธในแนวนอน เรอื่ งท่ี 3 ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร การทาํ โครงงานผูเรยี นจําเปน ตองมีทักษะ ซง่ึ อาจแบง ออกได เปน 2 กลุมไดแ ก 1. ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรข้ันพ้ืนฐาน มี 8 ทักษะ ไดแก การสังเกต การลงความเห็นจากขอมูล การจําแนกประเภท การวัดการใชตัวเลข การพยากรณ การหาความสัมพันธระหวาง สเปสกับสเปส และสเปสกับเวลา การจัดกระทําและสื่อความหมาย ขอ มลู 2. ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรข้ันสูง มี 5 ทักษะ ไดแก การกําหนดและควบคุมตัวแปร การตั้งสมมุติฐาน การกําหนดนิยาม เชิงปฏิบัติการ การทดลอง การตีความหมายขอมูลและการลงขอสรุป ทักษะท้ัง 5 นี้เปนเรื่องใหมและมีความสําคัญในการทําวิจัย ผูเรียน จาํ เปน ตองทาํ ความเขาใจใหชัดเจนกอน ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรข้ันพ้ืนฐาน มี 8 ทักษะ ไดแ ก หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าเลอื กโครงงานเพอ่ื พฒั นา 26 ทกั ษะการเรยี นรู (ทร 02006)