ส่วนตัวการตั้งครอสโอเว่อร์ ผมดู 2 อย่าง (ตรงนี้ขออนุญาติออกตัวไว้ก่อนว่า เป็นความเห็นส่วนตัว ไม่ได้อิงหลักการใดๆ อาจจะถูกหรือผิดโปรดใช้วิจารณญาณในการอ่าน และนำไปประยุกษ์ และทดลองใช้กันเอาเอง)
ปกติแล้วการตัด สามารถตัดที่ avr หรือตัดที่ตัวซับเองก็ได้
แต่ผมจะชอบตัดที่ AVR มากกว่า ส่วนที่ซับผมชอบตั้ง crossover ไว้สูงกว่าที่ AVR เพราะไม่ต้องการให้ซับตัด crossover ซ้ำอีกครั้ง
แต่ก็มีบางครั้งที่ผมตัดที่ avr ซ้ำอีกครั้งในกรณีที่มีซับ 2 ตัว และต้องการตัด crossover สองตัวไม่เท่ากัน กรณีนี้ที่ AVR เราจะตั้งตัดไว้ที่ตัวที่ต้องการสูงกว่า เช่น ต้องการตั้งตัวนึง 120 อีกตัว 80
ที่ avr เราอาจจะตั้ง 120 Hz ส่วนที่ซับตัวแรกเราก็ปรับ cross ไปที่ 150 เพื่อไม่ให้ 120 ที่ส่งมาถูกตัดทิ้งไป
ส่วนซับอีกตัวเราต้องการแค่ 80 Hz ในขณะที่ avr ส่งมาสูงกว่าที่ต้องการคือ 120 Hz เราก็สามารถไปตัดที่ซับวูฟเฟอร์ตัวที่ 2 ซ้ำอีกครั้งเป็น 80 แค่นี้ความถี่ช่วง 80 - 120 Hz ก็จะถูกกรองทิ้งไป ซับตัวที่สองก็จะมีย่านทำงานที่ 80 Hz ลงมาแล้วครับ
ข้อควรระวังในการตัด crossover
ก็คือ อย่าให้มีช่องโหว่ เช่นลำโพงหน้าตัดที่ 100 ซับตัดที่ 80 แบบนี้แปลว่า ลำโพงหน้าทำงานเมื่อความถี่สูงกว่า 100Hz และตั้งแต่ 100 Hz ลงมาลำโพงหน้าจะไม่ทำงานแล้ว
ส่วนซับจะเริ่มทำงานตั้งแต่ 80 Hz ลงมาเท่านั้น จะเห็นว่ามันจะมีรูอยู่คือช่วง 81-100 Hz ที่ไม่มีลำโพงตัวไหนทำงานเลย ถามว่าฟังออกมั้ย เอาจริงๆถ้าดูหนังก็ฟังไม่ค่อยออกหรอกครับว่ามันหายไปที่ย่านไหน แต่เราจะรู้สึกว่าเบสมันไม่ค่อยดี ไม่ครบ แต่เราจะบอกไม่ได้ว่ามันเกิดอะไรขึ้น หรือย่านไหนหายไป ต้องมาดูค่าที่เซ็ทไว้
แต่ถ้าเซ็ทหายไปในช่วง 60-110 Hz เช่น ลำโพงหน้าตัด 110 ซับตัด 60 แบบนี้ฟังออกแน่นอน เพราะเบสจะบางงงงงงง มากจนรู้สึกว่าเบสกรู หายไปไหนว้าาา
ทีนี้มาดูว่าตัด cross สูงกะต่ำ ผลที่ได้คืออะไร
ยิ่งเราตัด cross สูง ซับยิ่งทำงานมาก ทำงานหนัก ไม่ได้แปลว่าดีเสมอไป เพราะขึ้นชื่อว่าซับ มันก็ถูกออกแบบให้ทำงานเฉพาะย่านสั้นๆในช่วงความถี่ต่ำเท่านั้น ถ้าเราลองป้อนความถี่ที่ไม่ใช่ย่านที่มันทำงาน มันก็จะไม่ดัง และในย่านความถี่ที่มันทำงานได้ ก็ไม่ใช่ว่ามันจะทำได้ดีไปหมดทุกย่าน เช่น 150 Hz ขึ้นไป จะเป็นย่านที่มีรายละเอียดเยอะ บางทีมีเสียงคนพูด มีเสียงเอฟเฟคที่ลำโพงคู่หน้าสามารถตอบสนองได้ดีกว่า ถ้าเราฝืนให้ซับมาทำ เสียงก็จะไม่กระชับ ตามไม่ทัน เบลอ เสียรายละเอียดไปได้ เพราะย่านความถี่ต่ำ คลื่นความถี่มีความยาวกว่าคลื่นความถี่ในย่านกลาง และแหลมมาก ดังนั้นถ้าเราเอาความถี่สูงกว่าย่านเบสป้อนให้ซับมากๆเข้า เเราจะได้ยินแค่เสียงอู้อี้ๆ ครืดๆ เพราะซับมันออกแบบให้ทำงานที่ย่านต่ำๆ พอเจอย่านความถี่อื่นที่เร็ว และสั้นกว่า มันก็จะทำงานได้ไม่ดี ต่างจากลำโพงคู่หน้าที่ออกแบบให้ทำงานได้หลายย่าน และทำงานได้ดีในย่านกลางแหลม โดยเฉพาะซับราคาไม่แพง อย่านึกว่าจะตัด cross สูงๆ เอาให้คุ้มๆ ให้เบสออกเยอะๆ แล้วจะดี ตรงกันข้าม ซับราคาประหยัด ย่านทำงานยิ่งจำกัด ตัดความถี่สูงไป ซับก็ตอบสนองไม่ทัน เบลอ บวม เบสไม่ได้คุณภาพ สู้เราตัด cross เอาแต่พอดีๆ ให้ถูกต้องเหมาะสมดีกว่า
แต่ถ้าตัด cross ต่ำไป ซับก็จะทำงานน้อย บางคนต้องการให้ซับทำงานที่ย่านต่ำจริงๆเท่านั้น เช่น 50-60 Hz ลงมา อันนี้ก็ได้ึครับ สำหรับใครที่ต้องการเบสสะอาดๆ เบสที่เป็นเบสจริงๆ ไม่ต้องการเบสพร่ำเพรื่อหรืออะไรโครมครามนัก แต่ส่วนตัวผมว่าการตัดที่ 60 Hz ลงมามันเหมาะกับซับตัวที่สอง หรือเหมาะกับเป็นซับที่มีบุคลิกแผ่ๆมากกว่า เพราะการตัดซับต่ำๆ จะทำให้เบสมีรายละเอียดดี ไม่กวนลำโพงคู่หน้า ซึ่่งอันนี้แล้วแต่ชอบครับ ถ้าซับที่มีบุคลิกแผ่มากๆ ไม่กระชับอยู่แล้ว แล้วเราไปตัด cross สูงๆ มันยิ่งแสดงอาการแผ่มากยิ่งขึ้น
ปัจจัยในการพิจารณาการตัด Crossover
1. ขนาดลำโพงคู่หน้า
ถ้าลำโพงหน้าเล็ก ควรตั้งครอสสูงหน่อย เหตผลคือ ลำโพงเล็กตอบสนองความถี่ต่ำได้ไม่ดี บางทีความถี่ต่ำลงถึง 80 ก็เบา ขาดอิมแพคจนแทบจะเหมือนเสียงกะละมังแล้ว และถ้าเรายิ่งไปทรมานมันด้วยการตั้งครอสต่ำๆเช่น 60-80 ก็เหมือนเราไปบังคับลำโพงหน้าให้ทำงานย่านต่ำๆที่มันไม่ถนัด พอลงถึง 60-80 เบสแทบจะไม่มี ซับก็ไม่ยื่นมือมาช่วยเพราะยังไม่ถึงช่วงที่มันต้องทำ ตกลงกันไว้ที่ 60 ลงไปไง แล้วจะมาบ่นอะไร (อ้าวเฮ้ย ไม่เห็นเหมือนที่คุยกันไว้นี่หน่า)
พอลงถึงช่วงรอยต่อเบสระหว่างลำโพงหน้ากับซับ 60-80 เบสก็จะไม่เนียนอีก เพราะเสียงจากเบสกระป๋องๆจากคู่หน้าเคาะโป้กๆ ที่เราไปเค้นให้มันทำจนถึงช่วงต่ำๆที่มันไม่ถนัด พอลงถึงช่วงซับทำงาน เบสก็กลับตูมโครมครามขึ้นมาในช่วง 60-80 ลงมา ทำให้เบสต้นดูบางๆกระป๋องๆ แต่พอเบสต่ำๆดันตูมตาม ดูแล้วหลอกหลอนและไม่เนียนอย่างแรง
ปล. แม้สเปกลำโพงหน้าจะเรทว่ามันลงลึกได้ 30-50 hz ก็อย่าได้เชื่อมันมาก เพราะมันลงได้จริงตามสเปกโรงงาน แต่จริงๆกราฟมันลาดลงมาแล้ว เสียงเบาลงขาดอิมแพค ฟังแทบจะไม่รู้สึกถึงความเป็นเบสแล้ว ดังนั้นดูสเปกก็ดูแค่พอประมาณ อย่าไปคิดว่าเฮ้ย ลำโพงตัวเล็กลงลึกได้ 30 เฮิรท ไม่ต้องใช้ซับได้งั้นสิ ...
บอกเลยว่า มันแทนกันไม่ได้หรอก.
ส่วนลำโพงถ้าใครใช้ลำโพงเล็กๆ เช่นแซทเทิลไลท์ หรือชุด In the box อันนี้ต้องบอกว่าต้องทำใจว่ามันจะเซ็ทยาก และได้เท่าที่ได้ เพราะลำโพงเล็กบางทีเบสลงได้แค่ 100 Hz ซึ่ง 100 Hz ก็ไม่ใช่เบสที่ทำงานดีด้วย เผลอเป็นย่านที่เสียงเริ่มเบสและกราฟลาดลงมาแล้ว การจะตัด cross ให้ได้ดี ก็ควรจะเลี่ยงและคลุมเสียงในย่านนี้ขึ้นไปอีกนิด เช่นตั้งที่ 120-150 Hz แต่ๆๆ ถ้าเราตั้งแบบนี้ ซับวูฟเฟอร์ก็จะต้องทำงานหนักขึ้น และแน่นอนว่าคงไม่มีใครซื้อชุด In the box ราคาย่อมเยาว์
แล้วไปใช้ซับวูฟเฟอร์ราคาแพงๆหรอก ซับก็ต้องราคาพอๆกันและแม๊ทกับชุดนั่นแหละ ซึ่งส่วนใหญ่ก็เป็นซับยิงพื้นซะส่วนใหญ่
ดังนั้นที่ย่าน 120-150 Hz ถ้าเราตัดที่ความถี่นี้ แน่นอนว่าซับมันจะทำงานแย่ลง ขาดรายละเอียด เบลอ ไม่กระชับ และกวนรายละเอียดของสิ่งที่ควรจะได้ยินจากคู่หน้าแล้ว
ทีนี้ถ้าเราจะเซ็ทต่ำกว่านี้เช่น 80 Hz คุณก็จะพลาดเบสในช่วง 80-100 Hz ไป เพราะลำโพงหน้าคุณรับได้แค่ 100 Hz และซับจะมาทำต่อในช่วง 80 Hz ลงมาเท่านั้น ดังนั้นช่วง 80-100 เราจึงโหว่ และไม่มีใครมารับช่วงทำงานต่อ เบสก็จะขาดๆ ดูไม่ค่อยมีอารมณ์เท่าไร่ ดังนั้นความคิดที่ว่าลำโพงหน้าจะเล็กแค่ไหนก็ได้ แล้วเดี๋ยวเอาซับวูฟเฟอร์มาช่วย อยากให้คิดดูใหม่ครับว่ามันถูกต้องมั๊ย
2. ความสามารถของซับวูฟเฟอร์ของเรา
ถ้าซับเราทำงานในย่าน 20-150 hz (ทั่วๆไปจะประมาณนี้)
ก็พยายามอย่าไปฝืนตัดครอสที่มันประหลาดไปจากนี้ เช่นตัดที่ 160 หรือตัดที่ 30-40 (คงไม่มีใครตัดแบบนี้นะ)
อีกอย่างคือบุคลิกของซับ ซับบางตัวมีบุคลิกไว กระชับ แบบนี้ซับตัวนั้นอาจตั้งครอสได้สูงกว่าปกตินิดหน่อยโดยยังไม่ออกอาการบวม เพราะยิ่งความถี่สูงขึ้น มันจะมีรายละเอียดเพิ่มขึ้น บางทีเสียงพูดหลุดมา มีรายละเอียดเพิ่มมา ทำให้ซับตอบสนองไม่ทัน พอไม่ทันก็จะได้ยินเสียงเบลอๆบวมๆมากวนกับเสียงลำโพงหลัก
ทั่วๆไปความถี่ที่ตัดกันมักจะแนะนำที่ 80 +- นิดหน่อยตามที่ชอบ
ซับบางตัวคลาง แผ่มาก ไม่กระชับ เช่นซับพวกยิงล่าง แบบนี้ยิ่งตัดครอสสูงเพราะหวังอยากได้เบสเยอะๆ แต่สิ่งที่ได้คือความคราง เสียงรบกวน เบสบวมๆมาแทน เพราะมันตอบสนองไม่ทัน ดังนั้นซับใครเสียงช้าๆไม่กระชับ ครางๆ ควรจะตัดครอสต่ำๆไว้ไมให้่เกิน 80. ถ้าฝืนตัดสูงกว่านั้นอาจจะเจออาการเบสไม่มีคุณภาพได้
จริงๆแค่เซ็ทเบสรอยต่อระหว่างลำโพงหน้ากับซับให้มันเนียนๆ ไม่หลอน ให้มันดูเป็นธรรมชาติ ฟังเนียนหู แค่นี้ก็พอแล้วครับ เบสจะหนัก จะเบา จะครางจะกระชับ ที่เหลือก็ปรุงแต่งเอาตามที่ชอบ ตามที่เหมาะสมและเห็นสมควร