การประยุกต์ใช้โปรแกรมเอกซ์เซลสำหรับคำนวณการวิเคราะห์การถดถอยและสหสัมพันธ์ เพื่อพิจารณาความสัมพันธ์ของข้อมูล โดยทั่วไปอาจนำมาใช้ในการวิเคราะห์ทางเคมี 2 ประเภท ดังนี้
- ความสัมพันธ์เชิงฟังก์ชันแบบกราฟเส้นตรง (linear function) ซึ่งอยู่ในรูปสมการ y = ax + b เมื่อ y คือ ตัวแปรตาม x คือ ตัวแปรอิสระ a คือ ความชันของเส้นตรง และ b คือ จุดตัดแกน y
- ความสัมพันธ์เชิงฟังก์ชันแบบกราฟไม่เป็นเส้นตรง (non-linear function) เส้นกราฟอาจมีลักษณะเป็นรูปพาราโบลา หรือเอกซ์โพเนนเชียล หรือไฮเพอร์โบลา
ในที่นี้ขอยกตัวอย่างความสัมพันธ์เชิงฟังก์ชันแบบกราฟเส้นตรงที่เกิดจากการสร้างกราฟมาตรฐานความเข้มข้น โดยมีข้อมูลผลการวิเคราะห์ค่าการดูดกลืนแสงที่ความยาวคลื่น 527 nm ของอนุภาคนาโนเมตรของทองคำ ที่มีความเข้มข้น 0.010, 0.050, 0.100, 0.200, 0.400 และ 0.600 mg/L และมีค่าการดูดกลืนเป็น 0.0045, 0.0284, 0.0561, 0.1416, 0.2853 และ 0.4364 ตามลำดับ ขั้นตอนการคำนวณการถดถอยและสหสัมพันธ์ด้วยโปรแกรมเอกซ์เซล ดังนี้
- เปิดโปรแกรมเอกซ์เซล บันทึกตัวเลขที่ต้องการหาความสัมพันธ์เชิงฟังก์ชันแบบกราฟเส้นตรง กำหนดแถบเลือกข้อมูล>เลือกเมนูแทรก>เลือกแผนกระจาย (X, Y) จะปรากฏเส้นจุดที่แสดงความสัมพันธ์ของข้อมูลที่เลือกระหว่างแกน x และ y
- คลิกขวาที่จุดใดจุดหนึ่งบนแนวเส้นกราฟ จะปรากฏแถบข้อมูล x เลือกเพิ่มเส้นแนวโน้ม (Add trendline) จะปรากฏแนวโน้มเส้นกราฟ และแถบเมนูตัวเลือกแนวโน้ม ดังภาพ
- แถบเมนูตัวเลือกแนวโน้ม (y) เลือกเส้นแนวโน้มเป็นเชิงเส้น และทำเครื่องหมาย Pที่ช่องตั้งค่าจุดตัดแกน (ถ้าต้องการกำหนดตำแหน่งจุดตัดแกน) ช่องแสดงสมการบนแผนภูมิ (เพื่อให้แสดงสมการเส้นตรง) และช่องแสดงค่า R-squared บนแผนภูมิ จากตัวอย่างจะเห็นว่าได้สมการเส้ตรงเป็น y = 0.7396x - 0.0089 โดยมีค่าสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์เท่ากับ 0.9991 (z) ซึ่งแสดงความสัมพันธ์เชิงเส้นตรงของสารอนุภาคนาโนเมตรของทองคำในช่วงความเข้มข้น 0.050 - 0.600 mg/L ดังภาพ