เช่น ตอนต้นปีโรงงานนำสินทรัพย์ หนี้สิน ทุน ทั้งหมดมากองหน้าโรงงานแล้วถ่ายภาพ 1 ภาพ ตอนปลายปี ก็ทำเช่นเดียวกัน ภ่ายภาพอีก 1 ภาพ
ดังนั้น งบดุล จะเป็นการเปรียบเทียบ 2 ภาพนี้ ว่าปลายปีบริษัทเจริญก้าวหน้ากว่าต้นปีหรือไม่
มี สมการบัญชี เป็น
สินทรัพย์ \= หนี้สิน + ส่วนของเจ้าของ
ซึ่งทั้ง 2 ฝั่ง ต้องเท่ากัน
เช่น หากกิจการต้องการเงินมาเปิดร้าน รวมๆ แล้วต้องมีสินทรัพย์ทั้งหมด 200,000 บาท
นายทุนเอาเงินมาลงในกิจการรวม 120,000 บาท ซึ่งไม่พอเลยต้องกู้อีก 80,000 บาท
จะเป็นได้ว่า ฝั่งซ้าย ต้องเท่ากับ ฝั่งขวา
ต่อจากนี้มาดูรายละเอียดแต่ละประเภท ว่ามีอะไรบ้าง
สินทรัพย์ (Assets)
หมายถึง ทรัพยากรที่มีอยู่ในความควบคุมของกิจการ
ทรัพยากรดังกล่าวเป็นผลของเหตุการณ์ในอดีต
ซึ่งกิจการคาดว่าจะได้รับประโยชน์เชิงเศรษฐกิจจากทรัพยากรนั้นในอนาคต
แต่ในการอ่านงบการเงินไม่ต้องกังวล เพราะ เค้าจะแยกมาให้ว่าอะไรคือ สินทรัพย์ แล้ว
สินทรัพย์แบ่งได้ 2 ประเภทหลักๆ ดังนี้
1. สินทรัพย์หมุนเวียน (Current Assets)
หมายถึง สินทรัพย์ที่มีสภาพคล่องสูงสามารถแปลงเป็นเงินสดได้เร็ว
ถือไว้ภายในระยะสั้น ไม่เกิน 1 ปี
เช่น เงินสดหรือเทียบเท่า ลูกหนี้การค้า สินค้าคงเหลือ ฯลฯ
2. สินทรัพย์ไม่หมุนเวียน (Non-Current Assets)
หมายถึง สินทรัพย์ที่กิจการมีไว้ในครอบครองในระยะยาว เกินกว่า 1 ปี
รวมถึงสินทรัพย์ที่มีตัวตนและสินทรัพย์ไม่มีตัวตน
เช่น ที่ดิน อาคารและอุปกรณ์ ลิขสิทธิ์ สัมปทาน ฯลฯ
การเรียงลำดับรายการสินทรัพย์
จะเรียงตามสภาพคล่องสินทรัพย์ที่มีสภาพคล่องสูงจะเรียงไว้ด้านบน
(สภาพคล่องก็หมายถึง ความสามารถในการเปลี่ยนเป็นเงินสด ยิ่งง่ายก็ยิ่งคล่อง)
มาลงรายละเอียดแต่ละรายการกัน
สินทรัพย์หมุนเวียน
เงินสดหรือเทียบเท่า
- เงินสดที่กิจการมีอยู่ เงินฝากธนาคารที่สามารถถอนนำมาใช้ได้ทันที
- เช็ค ดราฟต์ ตั๋วแลกเงิน หรือรายการเทียบเท่าที่สามารถเปลี่ยนเป็นเงินสดได้ทันที
เงินลงทุนชั่วคราว
- เงินที่กิจการนำไปลงทุนในหลักทรัพย์ที่มีสภาพคล่องสูงหรือ หลักทรัพย์ในความต้องการของตลาด
- เพื่อหวังดอกผลหรือกำไรจากการลงทุน
- เช่น หลักทรัพย์เพื่อค้า หลักทรัพย์เผื่อขาย ตราสารหนี้ที่จะครบกำหนดภายใน 1 ปี
ลูกหนี้การค้า
- เงินที่ลูกค้าค้างชำระค่าสินค้าหรือบริการ
- (ลูกค้าเป็นหนี้กิจการเรา)
เงินให้กู้ยืมระยะสั้น
- เงินให้กู้ยืมระยะสั้นแก่บุคคลหรือกิจการที่เกี่ยวข้องกัน
สินค้าคงเหลือ
- สินค้าที่กิจการมีไว้เพื่อขาย
- หรือเป็นสินค้าที่อยู่ระหว่างการผลิต
- เช่น งานระหว่างทำ วัตถุดิบ วัสดุต่าง ๆ เพื่อใช้ในการผลิตสินค้า
สินทรัพย์หมุนเวียนอื่น
- สินทรัพย์หมุนเวียนอื่นที่ไม่อยู่ในรายการข้างต้น
สินทรัพย์ไม่หมุนเวียน
เงินลงทุนระยะยาว
- เงินลงทุนที่กิจการมีความต้องการที่จะลงทุนระยะยาว (เกินกว่า 1 ปี)
- เช่น เงินลงทุนในตราสารหนี้ เงินลงทุนกิจการอื่น บริษัทลูก
ที่ดิน อาคารและอุปกรณ์
- สินทรัพย์ถาวรที่กิจการมีไว้เพื่อใช้ประโยชน์ในระยะยาว (มากกว่า 1 ปี) ได้แก่
- ที่ดิน เป็นสินทรัพย์ที่มีอายุการใช้งานไม่จำกัด ไม่ต้องคิดค่าเสื่อมราคา
- อาคารและอุปกรณ์ เช่น เครื่องจักร รถยนต์ โรงงาน
สินทรัพย์ไม่มีตัวตน
- สินทรัพย์ที่ไม่มีรูปร่าง จับต้องไม่ได้
- เช่น สิทธิบัตร ลิขสิทธิ์ สัมปทาน ค่าความนิยม โปรแกรมคอมพิวเตอร์
- ส่วนใหญ่ต้องถูกตัดค่าตัดจำหน่าย (คล้ายๆ ค่าเสื่อมราคา)
สรุปฝั่ง สินทรัพย์
สินทรัพย์หมุนเวียน + สินทรัพย์ไม่หมุนเวียน = สินทรัพย์รวม
หนี้สิน (Liabilities)
หมายถึง ภาระผูกพันในปัจจุบันของกิจการ
ภาระผูกพันดังกล่าวเป็นผลของเหตุการณ์ในอดีต
ซึ่งการชำระภาระผูกพันนั้นคาดว่าจะส่งผลให้กิจการสูญเสียทรัพยากรที่มีประโยชน์เชิงเศรษฐกิจ
แต่ในการอ่านงบการเงินไม่ต้องกังวล เพราะ เค้าจะแยกมาให้ว่าอะไรคือ หนี้สิน บ้าง
หนี้สินแบ่งได้ 2 ประเภทหลักๆ ดังนี้
1. หนี้สินหมุนเวียน (Current Liabilities)
หมายถึง หนี้สินระยะสั้นที่ ต้องชำระภายใน 1 ปี
เช่น เงินเบิกเกินบัญชี เจ้าหนี้การค้า ค่าใช้จ่ายค้างจ่าย ฯลฯ
2. หนี้สินไม่หมุนเวียน (Non-Current Liabilities)
หมายถึง หนี้สินระยะยาวที่ ต้องจ่ายชำระเกินกว่า 1 ปี
เช่น เงินกู้ยืมระยะยาว หุ้นกู้ ฯลฯ
มาลงรายละเอียดแต่ละรายการกัน
หนี้สินหมุนเวียน
เงินเบิกเกินบัญชีและเงินกู้ยืมระยะสั้นจากธนาคาร
- เช่น เงินเบิกเกินบัญชีธนาคาร และหนี้สินที่เกิดขึ้นจากการกู้ยืมระยะสั้นจากธนาคารพาณิชย์หรือสถาบันการเงินอื่น
เจ้าหนี้การค้า
- หนี้สินหรือภาระผูกพัน ที่กิจการจะต้องชำระให้แก่เจ้าหนี้
- ที่เกิดจากการซื้อสินค้าหรือบริการ
- (บุคคลอื่นเป็นเจ้าหนี้กิจการเรา)
ตั๋วเงินจ่าย
- ตั๋วเงินที่กิจการได้จ่ายออกไปเพื่อชำระค่าสินค้าหรือบริการ
- เช่น ตั๋วแลกเงินหรือเช็คสั่งจ่ายล่วงหน้า มีกำหนดระยะเวลาไม่เกิน 1 ปี
เงินปันผลค้างจ่าย
- เงินปันผลที่ประกาศจ่ายไปแล้วแต่ยังไม่ได้จ่ายให้แก่ผู้ถือหุ้น ณ วันปิดงวดบัญชี
เงินกู้ยืมระยะยาวที่ถึงกำหนดชำระภายใน 1 ปี
- เงินกู้ยืมระยะยาวเฉพาะในส่วนที่ถึงกำหนดชำระคืนภายในรอบระยะเวลา 1 ปี ต่อจากนี้
หนี้สินหมุนเวียนอื่น
- หนี้สินหมุนเวียนอื่นที่ไม่อยู่ในรายการข้างต้น
หนี้สินไม่หมุนเวียน
เงินกู้ยืมระยะยาว
- เงินกู้ยืมจากบุคคลภายนอกหรือสถาบันการเงิน ที่มีระยะเวลาในการชำระคืนเกินกว่า 1 ปี
หุ้นกู้ระยะยาว
- หุ้นกู้ที่ออกโดยกิจการและมีระยะเวลามากกว่า 1 ปี
หนี้สินภาระผูกพันผลประโยชน์พนักงาน
- หนี้สินผลประโยชน์พนักงานหลังออกจากงาน
หนี้สินอื่น
- หนี้สินอื่นที่ไม่อยู่ในรายการข้างต้น
สรุปฝั่ง หนี้สิน
หนี้สินหมุนเวียน + หนี้สินไม่หมุนเวียน = หนี้สินรวม
ส่วนของเจ้าของ (Owner’s Equity) หรือ ทุน
หมายถึง ส่วนของเจ้าของกิจการที่มีสิทธิหรือส่วนได้เสียคงเหลือในสินทรัพย์ของกิจการภายหลังหักหนี้สินออกแล้ว