7) เปอรานากัน หรือ บาบ๋า - ย่าหยา เป็นกลุ่มชาวจีนที่มีเชื้อสายมลายูแต่ไม่ได้นับถือศาสนาอิสลาม เนื่องจากในอดีตชาวจีนโดยเฉพาะกลุ่มฮกเกี้ยนเดินทางเข้ามาค้าขายในบริเวณดินแดนคาบสมุทรมลายู และตัดสินใจตั้งถิ่นฐานในเมืองมะละกา ประเทศมาเลเซีย ซึ่งสมรสกับชาวมลายูท้องถิ่นและภรรยาชาวมลายูจะเป็นผู้ดูแลกิจการการค้าที่นี่ สำหรับสายเลือดใหม่ของชายชาวจีนกับหญิงมลายู หากเป็นชายจะได้รับการเรียกขานว่า บาบ๋าหรือบ้าบ๋า (Baba) ส่วนผู้หญิงจะเรียกว่า ย่าหยาหรือโญญา (Nyonya) และเมื่อคนกลุ่มนี้มีจำนวนมากขึ้น ก็ได้สร้างวัฒนธรรมรูปแบบใหม่ที่แตกต่างไปจากเดิมของบรรพบุรุษมาผสมผสานกันเป็นวัฒนธรรมใหม่ เมื่อพวกเขาอพยพไปตั้งถิ่นฐานในบริเวณนี้ก็ได้นำวัฒนธรรมของตนกระจายไปด้วย วัฒนธรรมใหม่นี้จึงถูกเรียกรวม ๆ ว่า จีนช่องแคบ โดยในประเทศไทยคนกลุ่มนี้จะอยู่ในจังหวัดภูเก็ต ซึ่งมีบรรพบุรุษอพยพมาจากปีนังและมะละกา คนกลุ่มนี้มีวัฒนธรรมใกล้เคียงกับกลุ่มเปอรานากันในประเทศมาเลเซีย ประเทศอินโดนีเซีย และประเทศสิงคโปร์ (ไทยเชื้อสายจีน, ออนไลน์: ม.ป.ป) Show การศึกษาเพื่อทำความเข้าใจชาวจีนอพยพใหม่ในไทยจากที่กล่าวมานี้ทำให้เห็นว่า การคิดคำนึงใคร่ครวญปัญหาเกี่ยวกับชาวจีนอพยพมีประเด็นที่เป็นทั้งเชิงบวกและเชิงลบ บางกรณีก็สามารถแยกเชิงบวกกับเชิงลบให้เห็นได้อย่างชัดเจน แต่บางกรณีดูเหมือนว่าเชิงบวกกับเชิงลบทับซ้อนกันอยู่ ในที่นี้จะนำเสนอข้อที่พึงพินิจพิจารณาเป็นภาพรวมโดยแยกเป็นประเด็น ดังนี้
ประการแรก การอพยพเข้ามายังไทยเพื่อแสวงหาชีวิตที่ดีกว่าของชาวจีนเป็นเรื่องที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ ซึ่งรวมถึงการไม่อาจหลีกเลี่ยงการอพยพเข้ามายังไทยของชนชาติอื่นที่มิใช่จีน ที่เป็นเช่นนี้ก็ด้วยเหตุที่ไทยมีนโยบายที่เปิดรับไม่ต่างกับอีกหลายประเทศ และเหตุผลที่เปิดรับมีทั้งเพื่อผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจและเพื่อมนุษยธรรม เหตุฉะนั้น ไม่ว่าจะอย่างไร ชาวจีนอพยพจะเป็นปรากฏการณ์ที่ไทยต้องเผชิญต่อไป ตราบเท่าที่ยังไม่มีเหตุการณ์ใดที่จะทำให้ไทยเปลี่ยนนโยบายไปจากเดิม เมื่อเป็นเช่นนี้ชาวไทยจึงพึงทำความเข้าใจชาวจีนอพยพเพื่อที่จะให้อยู่ร่วมกันได้ และเพื่อให้การอยู่ร่วมกันนี้มีปัญหาน้อยที่สุดเท่าที่จะน้อยได้
ประการที่สอง กล่าวในแง่แรงงานแล้ว ชาวจีนอพยพเป็นแรงงานที่มีทักษะและยังเป็นที่ต้องการของตลาดแรงงานไทย จากการศึกษาในที่นี้พบว่า ยังมีแรงงานแฝงที่ผิดกฎหมายปรากฏอยู่ ซึ่งแน่นอนว่า การใช้มาตรการทางกฎหมายแก้ปัญหานี้ย่อมเป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ แต่ในอีกทางหนึ่งไทยเองก็ควรมีวิธีบริหารจัดการแรงงานเหล่านี้อย่างถูกต้อง ดังที่มีกับแรงงานไร้ทักษะจากประเทศเพื่อนบ้าน เพราะหากมีการบริหารจัดการที่ดีและถูกต้องแล้ว ไทยจะเป็นฝ่ายที่ได้ประโยชน์ ส่วนแรงงานจีนก็ได้ประโยชน์ในเรื่องของค่าแรงและสวัสดิการที่เป็นธรรม อย่างไรก็ตาม การแสวงหาแนวทางการบริหารจัดการนี้จะดียิ่งขึ้นหากร่วมหารือกับภาคเอกชน เพราะเป็นภาคที่เข้าถึงหรือต้องการแรงงานที่มีทักษะ อีกทั้งยังเป็นผู้ได้รับประโยชน์โดยตรง หากขาดความร่วมมือกับภาคเอกชนแล้วก็ยากที่จะสร้างระบบการบริหารจัดการที่ดีได้
ประการที่สาม การเข้ามาทำการค้าการลงทุนในไทยของชาวจีนมีเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง เป็นการเข้ามาตามกฎกติกาการค้าเสรีและกฎหมายไทย แต่ด้วยเหตุที่มีจำนวนเพิ่มขึ้นจึงทำให้เกิดภาพว่า ชาวจีนกำลังเข้ามาครอบงำเศรษฐกิจไทย ปัญหานี้มีที่มาจากเหตุสองประการ ประการแรก เป็นเพราะชาวจีนเข้ามาเป็นจำนวนมากกว่าชาติอื่นๆ ภาพที่ว่าจึงเกิดขึ้น ประการต่อมา เป็นเพราะชาวจีนเป็นชนชาติที่มีความสามารถและทักษะในทางธุรกิจการค้า อีกทั้งทุนก็มากกว่า ชาวจีนจึงเข้ามาซื้อกิจการจากชาวไทยหรือไม่ก็ลงทุนโดยตรงได้ง่ายกว่าชาวไทย ภาพที่ว่าจึงเกิดขึ้น แต่ภาพที่เกิดขึ้นนี้เป็นภาพที่ไทยไม่ได้คาดคิดมาก่อนว่าจะมีจำนวนมากเช่นนี้ อีกทั้งการเข้ามาก็ยังเป็นไปตามกฎหมาย จึงเป็นการยากที่จะห้าม ถึงกระนั้น ไทยก็ควรหาแนวทางในการแก้ปัญหาเพื่อมิให้ภาพการครอบงำที่ว่าเกิดขึ้นจริง โดยแนวทางการแก้ปัญหานี้จะต้องไม่นำไปสู่ข้อกล่าวหาที่ว่าไทยกีดกันทางการค้าเช่นกัน ปัญหานี้จึงมีความละเอียดอ่อน เพราะเป็นปัญหาที่มีปมทางความรู้สึกเข้ามารวมอยู่ด้วย
ประการที่สี่ กรณีที่ชาวจีนให้ชาวไทยเป็นตัวแทน (nominee) ในการถือหุ้น และซื้อที่ดินหรือบ้านพักอาศัยอย่างผิดกฎหมายนั้น ในเบื้องต้นพึงยอมรับก่อนว่า หากชาวไทยไม่ร่วมมือด้วย การกระทำดังกล่าวก็มิอาจเกิดขึ้นได้ ซึ่งเข้าทำนองที่ว่า ปรบมือข้างเดียวไม่ดัง ส่วนในเบื้องปลายก็เห็นได้ว่า การกระทำดังกล่าวก็มีความเสี่ยง แม้ชาวจีนจะไว้วางใจชาวไทยก็ตาม แต่ความไว้วางใจนี้มีหลักประกันน้อยมาก โดยเฉพาะในระยะยาว เหตุดังนั้น การแก้ปัญหาในเบื้องต้นจึงคือ ทำอย่างไรมิให้ชาวไทยยอมเป็นตัวแทน ทั้งนี้ โดยชี้ให้เห็นถึงผลเสียที่จะตามมาทั้งต่อเจ้าตัวและต่อประเทศชาติ ส่วนการแก้ปัญหาเบื้องปลายในระยะยาวนั้น ไทยจักต้องคงกฎหมายการถือครองหุ้นและบ้านกับที่ดินในปัจจุบันเอาไว้ การแก้กฎหมายนี้มิใช่ทางออกที่ถูกต้อง และรังแต่จะส่งผลเสียทางเศรษฐกิจและสังคมส่วนรวม โดยเฉพาะการสร้างให้เกิดความขัดแย้งทางเชื้อชาติในอนาคต
ประการที่ห้า กรณีการซื้อห้องพักในอาคารชุด (condominium) ของชาวจีนโดยทั่วไปยังเป็นไปตามกฎหมาย แต่พึงควบคุมมิให้มีการซื้อโดยตัวแทนในสัดส่วนที่เกินกว่ากฎหมายกำหนด หาไม่แล้วจะเป็นปัญหาดังประการที่สี่ ในทางกลับกันการถือครองห้องพักอาคารชุดโดยไม่มีข้อจำกัดในเรื่องเวลาดังในประเทศจีนนั้น จะเป็นประโยชน์ต่อธุรกิจอาคารชุด ถ้าหากธุรกิจนี้สามารถทำให้ชาวจีนซื้อห้องพักของตนได้มากขึ้น เพราะการถือครองที่ไม่มีข้อจำกัดในเรื่องเวลานับเป็นความใฝ่ฝันหนึ่งของชาวจีน
ประการที่หก แม้ชาวจีนอพยพใหม่จะมีความขยันขันแข็ง และต้องทำงานแข่งขันกับคนรอบข้างโดยต้องตื่นตัวอยู่เสมอนั้น เป็นความจริงของชีวิตขณะอยู่ที่จีน แต่เมื่อมายังไทยแล้วพบว่า ชีวิตที่ไม่ต้องตื่นตัวอยู่เสมอกลับลดทอนความกดดันได้มาก และน่าจะเป็นชีวิตที่ดีต่อสุขภาพจิตนั้น ทำให้ชาวจีนบางคนบางกลุ่มเปลี่ยนทัศนคติของตนมาเป็นดังชาวไทยบ้าง กรณีนี้ทำให้เห็นว่าชาวจีนเองมีความคิดในเชิงเปรียบเทียบกับชาวไทยอยู่ตลอดเวลา และสามารถพิจารณาแยกแยะด้วยการนำเอาส่วนที่ดีมาใช้กับตัวเอง กรณีตัวอย่างนี้น่าจะเป็นประโยชน์ไม่น้อย หากชาวไทยสามารถโน้มน้าวให้ชาวจีนเห็นข้อดีในรีตของไทย และถือปฏิบัติในรีตของไทยในบางด้าน หากทำได้จะช่วยลดทอนวัฒนธรรมพันทางของชาวจีนลงได้ และจะทำให้การอยู่ร่วมกันระหว่างชาวไทยกับชาวจีนเป็นไปในทางที่ดีมากขึ้น
ประการที่เจ็ด เป็นที่ทราบกันโดยทั่วไปว่า รัฐบาลจีนส่งเสริมให้ประชาชนของตนไปทำการค้าการลงทุนยังต่างประเทศมานานนับสิบปีแล้ว จากเหตุนี้ กระแสการหลั่งไหลออกนอกประเทศของชาวจีนจึงจะยังคงมีอยู่ต่อไป และจะทำให้จำนวนชาวจีนอพยพในหลายประเทศเพิ่มมากขึ้น ซึ่งรวมทั้งไทยด้วย ไทยจึงควรคิดเตรียมการเกี่ยวกับปัญหาชาวจีนที่จะเข้ามายังไทยเพิ่มมากขึ้น โดยเฉพาะต้นทุนที่ชาวจีนแต่ละคนจะเข้าถึงบริการบางด้านของรัฐหรือเอกชนไทย ข้อเสนอเพื่อพินิจพิจารณานี้อาจยังไม่ครอบคลุมรอบด้านและเป็นไปโดยกว้าง ซึ่งในทางปฏิบัติยังมีรายละเอียดที่จะต้องนำมาศึกษาประกอบอยู่อีกไม่น้อย โดยรายละเอียดดังกล่าวนี้ได้ปรากฏในงานศึกษานี้โดยตลอดแล้ว
ปัจฉิมความตลอด ค.ศ.2019 คณะผู้วิจัยได้ใช้เวลาในการลงพื้นที่ตามจังหวัดต่างๆ ทั้งสี่ภาคของไทยเพื่อสัมภาษณ์ชาวจีนอพยพใหม่ การสัมภาษณ์ที่ได้รับความร่วมมือเป็นอย่างดีนี้มักจะมาพร้อมกับการเดินสำรวจเมืองในยามว่าง และสิ่งที่พบต้องตรงกับการวิจัยก็คือ นักท่องเที่ยวจีนจำนวนมากกับธุรกิจที่มีชาวจีนเป็นผู้ลงทุนหรือเป็นหุ้นส่วน บางพื้นที่อย่างเช่นภูเก็ตมีนักท่องเที่ยวจีนรวมตัวกันเดินอย่างหนาแน่นเป็นคลื่นมนุษย์ จนคณะผู้วิจัยซึ่งอยู่ปะปนไปกับคลื่นมนุษย์นั้นแทบไม่ต้องเดิน เพราะคลื่นมนุษย์เหล่านี้ต่างหนุนเนื่องผลักดันพาไป เวลานั้นภาพเหล่านี้ทำให้คณะผู้วิจัยตระหนักว่า ชาวจีนมีความสำคัญต่อเศรษฐกิจไทยเป็นอย่างมาก ต้น ค.ศ.2020 ได้เกิดการระบาดของโรคโควิด-19 ขึ้นทั่วโลก ขณะที่โรคนี้เริ่มระบาดในจีน ไทยจัดเป็นประเทศที่มีจำนวนผู้ได้รับเชื้อจากโรคนี้เป็นอันดับสองรองจากจีนที่อยู่อันดับหนึ่ง หลังจากนั้นอีกหลายเดือนต่อมา ทั้งจีนและไทยก็สามารถสกัดกั้นการระบาดของโรคได้ในระดับที่สูงมาก จนอันดับของสองประเทศนี้ถอยร่นไปอยู่ท้ายๆ ในขณะที่หลายส่วนของโลกไม่เพียงไม่มีทีท่าว่าการระบาดจะลดน้อยถอยลงเท่านั้น หากแต่ยังเพิ่มสูงขึ้นจนน่าตกใจในแต่ละวัน หมายเหตุ : บทความชิ้นนี้เป็นส่วนหนึ่งของผลงานวิจัยเรื่อง ชาวจีนอพยพใหม่ในประเทศไทย โดยได้รับทุนอุดหนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย ความเห็นในรายงานผลการวิจัยเป็นของผู้วิจัย สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัยไม่จำเป็นต้องเห็นด้วยเสมอไป การอพยพเข้ามาของชาวจีนส่งผลอย่างไรต่อประเทศไทยเมื่อชาวจีนอพยพเข้ามาอยู่ในไทย ก็ได้นำวัฒนธรรมความเชื่อ ชีวิตความเป็นอยู่ ประเพณี วัฒนธรรมติดมาด้วย แม้ว่าชาวจีนมีความยึดมั่นในประเพณีจีนมาก แต่เมื่อพวกเขาเข้ามาอาศัยในผืนแผ่นดินไทย ไปมาหาสู่กับชาวไทยมาตลอด ประกอบกับปัจจัยที่กล่าวมาข้างต้น การผสมผสานระหว่างชาวจีนและไทยจึงมีอยู่หลายด้าน ดังนี้ เยาวราชในอดีต
เพราะเหตุใดวัฒนธรรมจีนจึงแพร่หลายในประเทศไทยปัจจัยสำคัญประการหนึ่งที่ทำให้สังคมเอเชียตะวันออกเฉียงใต้รับเอาวัฒนธรรมจีนมาได้ง่าย เพราะมีพื้นฐานทางวัฒนธรรมใกล้เคียงกัน ความยึดมั่นในบรรพบุรุษและครอบครัว มีวัฒนธรรมข้าวร่วมกัน และความศรัทธาในศาสนาที่ใกล้เคียงกัน แม้ว่าสังคมจีนมีหลักปรัชญาต่างๆ ที่นับถือ เช่น ปรัชญาของขงจื้อ ปรัชญาเต๋า แต่ชาวจีนก็ยังนับถือพุทธศาสนา ...
เหตุใดนครสวรรค์ จึงมีชาวไทยเชื้อสายจีนอาศัยอยู่จำนวนมากการขยายตัวทางการค้าโดยเฉพาะในสมัยรัชกาลที่ ๕ เป็นต้นมา ทำให้ชาวจีนหลั่งไหลเข้ามาขายแรงงานและประกอบการค้าในนครสวรรค์มากขึ้น จนกระทั่งมีการย้ายศูนย์กลางการค้าจากฝั่งตะวันออก คือ ฝั่งแม่น้ำน่านมายังฝั่งตะวันตกของแม่น้ำเจ้าพระยา หรือที่เรียกกันในปัจจุบันว่า "ตลาดปากน้ำโพ" ซึ่งเป็นบริเวณที่คนไทยเชื้อสายจีนอาศัยอยู่เป็นจำนวน ...
ชาวจีนเข้ามามีบทบาทใดบ้างในไทยประเทศไทยมีประชากรชาวไทยเชื้อสายจีนอยู่เป็นจำานวนมาก ชาวจีนเข้ามาตั้งรกรากถิ่นฐานในดินแดน ที่เป็นประเทศไทยในปัจจุบันมาตั้งแต่ก่อนการสถาปนากรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี และชาวจีนมีส่วนสำาคัญใน การขับเคลื่อนเศรษฐกิจและสังคมของไทยมาตั้งแต่โบราณ ไม่ว่าจะเป็นในด้านการติดต่อต่อค้าขาย เกษตรกรรม เทคโนโลยีการหล่อโลหะ รวมไปถึง ...
|