โดยทั่วไปแล้วหลังเก็บเกี่ยวนั้น ถ้าดูแลและจัดการไม่ดีจะพบปัญหาที่เกิดขึ้น คือต้นมีอาการถ่ายใบ และ ต้นทรุดโทรมมาก หรือ ไม่ถ่ายใบแต่มีปัญหาไม่ยอมแตกใบอ่อนหรือแตกใบอ่อนยาก สาเหตุของปัญหานี้คือการที่ต้นไม้ถูกดึงอาหารหรือพลังงงานออกจากต้นโดยทันที เนื่องมาจากการเก็บเกี่ยวผลผลิต โดยปกตินั้นอาหารและพลังงานนั้น เกิดจาก น้ำและธาตุอาหารต่างๆถูกดูดเข้าทางระบบราก ขึ้นมาเกิดกระบวนการสังเคราะห์แสงที่ใบ ได้เป็น อาหารและพลังงาน เก็บไปที่ใบส่วนหนึ่งไปเลี้ยงลูกส่วนหนึ่ง ที่ผลพลังงานตก็จะมาถูกเก็บไว้ในเมล็ด ทำให้เกิดการแลกเปลียนพลังงานกันไปมาระหว่างผล และ ใบ ทำให้เกิดสมดุล แต่เมื่อเกษตรกรมีการตัดผลผลิต บางท่านอาจตัด1-2 มีด ทำให้ต้นเกิดการเสียสมดุล เนื่องจากอาหารหรือพลังงานที่อยู่ในผลหายไปในทันที เมื่อพลังงานไม่พอ ต้นไม้ก็จะกลับเข้าสู่โหมด ที่จะต้องถ่ายใบและสร้างใบใหม่ขึ้นมาทดแทน ทำให้ต้นทรุดโทรม หรือ ถ้าไม่ถ่ายใบต้นก็นิ่งไม่ลัดใบใหม่เป็นเดือน 2 เดือนก็มาจากหมวกรากได้รับความเสียหายต้องมีกระบวนการซ่อมแซม ระหว่างซ่อมแซมนี้เองต้นไม้ก็จะหยุดชะงักไม่มีการแตกใบอ่อน เป็นที่มาของอาการต้นไม่ไม่ยอมแตกใบอ่อน ต้นทุเรียนที่มีคุณภาพดีนอกจากจะมีการผลิตที่ดีแล้ว ยังต้องผ่านการเก็บเกี่ยวและการจัดการผลผลิตหลังการเก็บเกี่ยวที่ดีและถูกต้องเหมาะสมอีกด้วย ที่สำคัญ ต้องมีการตรวจสอบความสุกแก่ของทุเรียนก่อนการตัดสินใจตัดทุเรียนแต่ละผล ซึ่งต้องทำด้วยความระมัดระวัง ความชำนาญและประสบการณ์ของคนตัดทุเรียน จะทำให้ผลทุเรียนทุกผลมีคุณภาพความสุกแก่สม่ำเสมอกัน โดยมีแนวทางในการเก็บเกี่ยวทุเรียน ดังนี้ การตรวจสอบความสุกแก่ของทุเรียน
ดัชนีเก็บเกี่ยวทุเรียนวิเคราะห์จากลักษณะภายนอก
ดัชนีเก็บเกี่ยวทุเรียนวิเคราะห์จากลักษณะภายใน ทุเรียนพันธุ์กระดุมทอง
ทุเรียนพันธุ์พวงมณี
ทุเรียนพันธุ์ชะนี
ทุเรียนพันธุ์กระดุมทอง
ในทางการค้า ก่อนที่ทำการเก็บเกี่ยวทุเรียน เจ้าของสวนและผู้ซื้อจะมีการสุ่มตรวจทุเรียนในสวนว่าทุเรียนมีความสุกแก่ระยะใด ระยะเนื้อ 1 เนื้อ 2 และ เนื้อ 3 โดยทำการสุ่มผ่าดูเนื้อทุเรียนทั้ง 3 ชนิด ซึ่งมีลักษณะอธิบายดังต่อไปนี้ เนื้อ 1 คือ ทุเรียนที่มีก้านขั้วแข็ง กร้านสีน้ำตาลเข้ม ปลิงบวมชัด ปลายหนามแห้ง เส้นกลางพูเป็นสีน้ำตาล ความสุกแก่ >80% สีเนื้อเป็นสีเหลืองเนียนสม่ำเสมอ เนื้อ 2 คือ ทุเรียนที่มีขั้วเริ่มแห้ง สีน้ำตาลอ่อนปลิงบวมเล็กน้อย ปลายหนามเริ่มแห้ง(น้อยกว่าเนื้อ 1)พูโตเส้นกลางพูเป็นสีเหลือง ความสุกแก่ 70 % สีเนื้อเป็นเหลืองไม่สม่ำเสมอ มีเนื้อสีขาวแทรกเป็นเส้นๆ เนื้อ 3 คือ ทุเรียนที่มีขั้วอ่อนสีเขียวปลิงเริ่มบวม ปลายหนามเริ่มเปลี่ยนเป็นสีเหลือง เส้นกลางพูมีสีเขียวอ่อน ความสุกแก่ 60-65% สีเนื้อเป็นสีขาวอมเหลืองเรื่อๆ เมื่อสุ่มดูพบว่ามีทุเรียนที่ความสุกแก่ทั้ง 3 ชนิด โดยยึดหลักเอาเนื้อ 2 เป็นเกณฑ์ ถ้าเนื้อ 2 ประมาณ 20% ของผลผลิตทั้งหมด ก็เริ่มทำการตัดทุเรียนได้เลย โดยทำการตัดทุเรียนเนื้อที่แก่ เนื้อ 1 และเนื้อ 2 ตามไปด้วยกัน ส่วนเนื้อ 3 ก็จะแก่ตามมา การจัดเตรียมอุปกรณ์ในการเก็บเกี่ยวทุเรียน
มีการวางแผนการเก็บเกี่ยวทุเรียน ดังนี้
การเก็บทุเรียนสามารถตัดได้เกือบทั้งวัน เพื่อให้ทุเรียนที่เก็บมาแล้วมีคุณภาพการเก็บรักษานาน ควรเก็บทุเรียนในช่วงที่อากาศมีอุณหภูมิต่ำ ได้แก่ ช่วงเช้าหลังน้ำค้างแห้ง หรือก่อนเย็นหลังบ่าย 3 โมงเย็นเพื่อสะดวกในการเก็บเกี่ยวทุเรียน
ในการเก็บเกี่ยวทุเรียนมารวมๆกัน ย่อมมีทุเรียนคุณภาพและไม่ดีปะปนมาด้วยกันจึงจำเป็นต้องคัดแยกทุเรียนคุณภาพด้อยออกจากทุเรียนคุณภาพดี เช่น ทุเรียนรูปทรงผิดปกติจะไม่สามารถจัดเข้ากลุ่มได้ ทางการค้าให้คัดออก และทุเรียนที่ถูกโรคและแมลงทำลาย ได้แก่ ผลเน่า หนอนเจาะผล หนอนเจาะเมล็ด (หนอนใต้) เพลี้ยแป้งทำลาย กระรอกและหนูเจาะผล โดยจัดเป็นกลุ่มๆ ตามการจัดเกรดทุเรียนทางการค้า การจัดขนาดและชั้นคุณภาพ การแยกขนาดและคุณภาพสามารถจำแนกได้ตามขนาดทางการค้า ขนาดน้ำหนักทุเรียนแยกตามพันธุ์ทุเรียน และขนาดตาม มกษ. 3 – 2556 ดังต่อไปนี้ ขนาดทางการค้า ทุเรียนที่จัดขนาดและคุณภาพทางการค้า จะแบ่งตามเกรดคุณภาพของทุเรียน น้ำหนักและรูปทรง ซึ่งทุเรียนต้องเก็บที่สุกแก่ 80% ดังนี้
ขนาดทุเรียนทางการค้า
สำหรับที่มีการเหมาสวนทุเรียนแบบเฉพาะราคาเจ้าของสวนตัดเอง จะดำเนินการตามเกณฑ์ขนาดทางการค้าและ ขนาดน้ำหนักทุเรียนจำแนกตามพันธุ์ ให้เสร็จที่สวนเลย ส่วนการเหมาแบบผู้เหมาตัดเองผู้รับซื้อจะดำเนินการตามเกณฑ์ขนาดทางการค้าและ ขนาดน้ำหนักทุเรียนจำแนกตามพันธุ์ รวมทั้ง ขั้นตอนอื่นๆเอง กรณีที่เจ้าของสวนตัดเองแล้วไปส่งที่จุดรับซื้อทุเรียน ผู้รับซื้อจะเป็นผู้ดำเนินการคัดเกรดและขนาดเองทั้งหมด การจัดขนาดตาม มกษ. 3 – 2556
สำหรับทุเรียนที่เหมาสวนแล้วเกษตรกรจึงไม่ได้ดำเนินการ ส่วนใหญ่ผู้รับซื้อจะเป็นผู้ดำเนินการเองทั้งหมด ตั้งแต่ทุเรียนที่ยังมิได้ทำการคัดคุณภาพ ความอ่อนแก่ ไปจนถึงจัดเกรดตามน้ำหนักและรูปทรงตามเกณฑ์ขนาดทางการค้าและ ขนาดน้ำหนักทุเรียนจำแนกตามพันธุ์ ทำความสะอาดและควบคุมโรคหลังการเก็บเกี่ยวทุเรียนหลังจากที่ได้คัดทุเรียนด้อยคุณภาพออกไปแล้ว คงเหลือไว้ซึ่งทุเรียนคุณภาพดี ต้องผ่านกระบวนการทำความสะอาด ดังต่อไปนี้
หลังทุเรียนดำเนินการตามขั้นตอนต่างๆเสร็จเรียบร้อยแล้วจะถูกนำไปทำการบรรจุกล่องโฟม หรือกล่องกระดาษตามระยะทางขนส่งสู่ปลายทางต่อไป การส่งมอบการขนส่งทุเรียนนิยมทำโดยใส่ในตู้ควบคุมบรรยากาศ Control Atmosphere(CA) ที่ 15 องศาเซนเซียส ความชื้นสัมพัทธ์ 85-90% ซึ่งสามารถเก็บทุเรียนได้นาน 2 สัปดาห์เหมาะสมกับการขนส่งทางเรือ |