การพยาบาลผู้ป่วยได้รับยา clozapine

Clozapine (โคลซาปีน) เป็นยาต้านโรคจิตเภท มีกลไกการออกฤทธิ์โดยช่วยเปลี่ยนแปลงการทำงานของสารเคมีในสมองหรือปรับสมดุลของสารเคมีในสมอง ใช้รักษาผู้ป่วยโรคจิตเภทที่มีอาการรุนแรงหรือใช้ยาอื่นไม่ได้ผล และผู้ป่วยโรคพาร์กินสันที่มีอาการทางจิต หรืออาจใช้รักษาโรคอื่น ๆ ตามดุลยพินิจของแพทย์

ยา Clozapine มีข้อห้ามใช้และอาจเกิดผลข้างเคียงได้ ดังนั้น การใช้ยาควรอยู่ภายใต้คำแนะนำของแพทย์และเภสัชกรเสมอ

เกี่ยวกับยา Clozapine

คำเตือนในการใช้ยา Clozapine

• ห้ามใช้ยานี้รักษาภาวะทางจิตที่เกี่ยวข้องกับโรคความจำเสื่อม เพราะอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการเสียชีวิตในผู้สูงอายุภาวะสมองเสื่อม
• ยา Clozapine เป็นยาใช้ภายใต้การควบคุมดูแลของแพทย์เท่านั้น ไม่ควรหามารับประทานเอง
• แจ้งให้แพทย์ทราบก่อนใช้ยานี้ หากมีประวัติแพ้ยาหรือส่วนประกอบของยาชนิดนี้ และแพ้ยาชนิดอื่น อาหาร หรือสารใด ๆ
• แจ้งให้แพทย์ทราบก่อนใช้ยา หากป่วยเป็นโรคหัวใจ ความดันโลหิตสูง ตนเองหรือคนในครอบครัวป่วยเป็นกลุ่มอาการระยะคิวทียาว (Long QT Syndrome) ระดับเกลือแร่ในร่างกายขาดสมดุล เป็นโรคลำไส้อุดตัน โรคตับ โรคไต ต่อมลูกหมากโต มีปัญหาในการปัสสาวะ ต้อหิน มีภาวะขาดน้ำ ขาดสารอาหาร มีพฤติกรรมสูบบุหรี่ เป็นโรคเบาหวานหรือมีความเสี่ยงสูง เช่น น้ำหนักเกินหรือมีคนในครอบครัวเป็นโรคเบาหวาน ระดับคอเลสเตอรอลหรือไตรกลีเซอไรด์สูง เป็นต้น
• แจ้งให้แพทย์ทราบก่อนใช้ยา หากมีประวัติเป็นโรคหัวใจหรือโรคหลอดเลือดในสมอง ชัก บาดเจ็บที่ศีรษะหรือมีเนื้องอกในสมอง โรคลำไส้ใหญ่ หรือเคยผ่าตัดในช่องท้องส่วนล่าง
• แจ้งให้แพทย์ทราบเกี่ยวกับยา วิตามิน อาหารเสริม และสมุนไพรไพรชนิดใดก็ตามที่กำลังใช้อยู่ โดยเฉพาะยานอนหลับ ยาแก้ไอ ยาคลายกล้ามเนื้อ ยารักษาโรควิตกกังวล ยารักษาโรคซึมเศร้า ยากดภูมิคุ้มกัน และยารักษาอาการชัก ซึ่งอาจทำให้ผู้ป่วยมีอาการง่วงนอนและหายใจช้าลง ส่งผลให้เกิดผลข้างเคียงที่อันตรายหรือถึงขั้นเสียชีวิตได้
• แจ้งให้แพทย์ทราบหากกำลังตั้งครรภ์หรือวางแผนมีบุตรก่อนใช้ยานี้ เพราะการใช้ยารักษาโรคทางจิตในช่วง 3 เดือนสุดท้ายของการตั้งครรภ์อาจทำให้เกิดปัญหาต่อทารกในครรภ์ เช่น มีอาการถอนยา มีปัญหาในการหายใจหรือการกิน สั่น กล้ามเนื้ออ่อนแรง กล้ามเนื้อตึง เป็นต้น และห้ามหยุดใช้ยานี้โดยไม่ได้ปรึกษาแพทย์ หากเกิดการตั้งครรภ์ในระหว่างที่ใช้ยา เพราะอาจทำให้เกิดอาการถอนยาหรือปัญหาอื่น ๆ ตามมา
• แจ้งให้แพทย์ทราบว่ากำลังใช้ยานี้ หากจำเป็นต้องเข้ารับการผ่าตัด เพราะผู้ป่วยอาจต้องหยุดใช้ยานี้สักพัก
• ห้ามใช้ยานี้เกินกว่าปริมาณที่กำหนด เพราะยาอาจทำให้เกิดอาการเวียนศีรษะรุนแรง หัวใจเต้นเร็ว หมดสติ หรือชัก
• ในระหว่างที่ใช้ยานี้ ผู้ป่วยควรระมัดระวังในการขับขี่ยานพาหนะหรือการทำกิจกรรมที่ต้องอาศัยความตื่นตัว และหลีกเลี่ยงการลุกขึ้นจากท่านั่งหรือท่านอนเร็วเกินไป เพราะยาอาจส่งผลให้ผู้ป่วยเวียนศีรษะหรือง่วงซึมรุนแรง ทำให้เสี่ยงหกล้มหรือเกิดอุบัติเหตุได้
• ยานี้อาจส่งผลให้เซลล์เม็ดเลือดขาวที่ทำหน้าป้องกันการติดเชื้อในร่างกายมีปริมาณลดลง ทำให้เสี่ยงเกิดการติดเชื้อที่รุนแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้ โดยเฉพาะในเพศหญิง ผู้สูงอายุ ผู้ที่ขาดสารอาหาร หรือเป็นโรคร้ายแรง ผู้ป่วยจึงต้องได้รับการตรวจเลือดเป็นประจำในระหว่างที่ใช้ยานี้
• ห้ามให้นมบุตรในระหว่างที่ใช้ยานี้ เพราะยาอาจอาจซึมเข้าสู่น้ำนมมารดาและอาจเป็นอันตรายต่อเด็กได้

ปริมาณการใช้ยา Clozapine

ปริมาณและระยะเวลาในการใช้ยาขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแพทย์ผู้รักษา โดยมีตัวอย่างการใช้ยา ดังนี้

รักษาอาการทางจิตในผู้ป่วยโรคพาร์กินสัน
ผู้ใหญ่ รับประทานยาปริมาณเริ่มต้น 12.5 มิลลิกรัม ในเวลาก่อนนอน เพิ่มปริมาณยาครั้งละ 12.5 มิลลิกรัม สัปดาห์ละ 2 ครั้ง รับประทานยาไม่เกิน 50 มิลลิกรัม/วัน ในวันสุดท้ายของสัปดาห์ที่ 2 ที่ใช้ยา
รับประทานยาปริมาณปกติ 25-37.5 มิลลิกรัม/วัน ปริมาณยาสูงสุดไม่เกิน 100 มิลลิกรัม/วัน

รักษาโรคจิตเภท
ผู้ใหญ่ รับประทานยาปริมาณ 12.5 มิลลิกรัม 1-2 ครั้ง ในวันที่ 1 และรับประทานยาปริมาณ 25 มิลลิกรัม 1-2 ครั้ง ในวันที่ 2 โดยค่อย ๆ เพิ่มปริมาณยาครั้งละ 25-50 มิลลิกรัม จนถึง 300 มิลลิกรัม ภายใน 14-21 วัน หลังจากนั้นอาจเพิ่มปริมาณยาครั้งละ 50-100 มิลลิกรัม สัปดาห์ละ 1-2 ครั้ง
รับประทานยาปริมาณปกติ 200-450 มิลลิกรัม/วัน ปริมาณยาสูงสุดไม่เกิน 900 มิลลิกรัม/วัน

การใช้ยา Clozapine

• ใช้ยาตามฉลากและตามคำสั่งแพทย์อย่างเคร่งครัด ไม่ใช้ยานี้ในปริมาณมากกว่า น้อยกว่า หรือติดต่อกันนานกว่าที่แพทย์แนะนำ หากมีข้อสงสัยควรสอบถามแพทย์หรือเภสัชกรก่อนใช้ยาเสมอ
• รับประทานยานี้พร้อมอาหารหรือไม่พร้อมอาหารก็ได้
• รับประทานยาเม็ดชนิดแตกตัวเร็วในช่องปากได้โดยไม่ต้องดื่มน้ำตาม เก็บยาไว้ในบรรจุภัณฑ์จนกว่าจะนำมาใช้ เปิดบรรจุภัณฑ์และลอกแผ่นฟอยล์ออก แต่ห้ามดันยาออกมาจากแผ่นฟอยล์ เพราะยาอาจเสียหายได้ ให้ใช้มือที่แห้งหยิบยาและรับประทานยาโดยห้ามกลืนยาทั้งเม็ดและห้ามเคี้ยวยา ปล่อยให้ยาละลายในปากเท่านั้น อาจดื่มน้ำตามหลังจากยาแตกตัวหมดแล้วเพื่อช่วยให้กลืนยาสะดวกยิ่งขึ้น
• หากแพทย์ให้รับประทานยาครึ่งเม็ด ให้ผู้ป่วยหักยาและทิ้งส่วนที่เหลือไป ห้ามเก็บไว้รับประทานในครั้งต่อไป
• ไม่ควรหยุดใช้ยานี้กะทันหันโดยไม่ปรึกษาแพทย์ ให้ปฏิบัติตามวิธีการลดปริมาณยาตามที่แพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด เพราะการหยุดยากะทันหันอาจทำให้ผู้ป่วยเกิดอาการถอนยาได้
• หลังจากที่หยุดใช้ยานี้ ผู้ป่วยอาจต้องเข้ารับการตรวจร่างกายเป็นประจำ เพราะยาอาจตกค้างเป็นเวลานานและส่งผลกระทบต่อร่างกาย
• หากลืมใช้ยาตามเวลาที่กำหนด ให้ใช้ยาทันทีที่นึกขึ้นได้ แต่หากใกล้ถึงเวลาใช้ยาในรอบถัดไป ให้ข้ามไปใช้ยารอบต่อไป และไม่เพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า
• หากลืมใช้ยานานเกินกว่า 2 วัน ต้องปรึกษาแพทย์ก่อนกลับมารับประทานยาอีกครั้ง
• หากสงสัยว่าตนใช้ยาเกินกว่าปริมาณที่กำหนด ควรแจ้งให้แพทย์ทราบทันที
• เก็บยาไว้ที่อุณหภูมิห้อง ให้ห่างจากความร้อนและความชื้น
• ปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรถึงวิธีการเก็บยาและวิธีการกำจัดยาที่ไม่ได้ใช้แล้วอย่างเหมาะสม

ผลข้างเคียงจากการใช้ยา Clozapine

การใช้ยา Clozapine อาจทำให้เกิดผลข้างเคียง ได้แก่ น้ำหนักตัวเพิ่ม เวียนศีรษะ ปวดศีรษะ ง่วงซึม สั่น กระสับกระส่าย คลื่นไส้ ท้องผูก มีน้ำลายมาก มองเห็นไม่ชัด หัวใจเต้นเร็ว มีเหงื่อออกมาก เป็นต้น หากอาการดังกล่าวไม่หายไปหรือรบกวนการใช้ชีวิตประจำวัน ผู้ป่วยควรไปพบแพทย์