 การเลือกใช้ฉันท์ชนิดต่าง ๆ การเลือกใช้ฉันท์ ต้องเลือกให้เหมาะกับวัตถุประสงค์หรือเนื้อเรื่องที่จะเขียน ๑. บทนมัสการสิ่งศักดิ์สิทธิ์ บทไหว้ครู บทสรรเสริญพระเกียรติ ความขลัง ใช้ สัททุลวิกกีฬิตฉันท์ หรือสัทธราฉันท์ ๒. บทเล่าเรื่อง บทชม คร่ำครวญ นิยมใช้ อินทรวิเชียรฉันท์ หรือวสันดิลกฉันท์ ๓. บทแสดงอารมณ์รุนแรง เช่นโกรธ ตื่นเต้น วิตกกังวล หรือบรรยายความในใจเกี่ยวกับความรักที่ต้องการให้เห็นอารมณ์สะเทือนใจอย่างมาก นิยมใช้ อิทิสังฉันท์ ซึ่งเป็นฉันท์ที่สลับเสียงหนักเบาเน้นเสียงเป็นจังหวะทุกระยะ ๔. บทพรรณนาโวหารหรือบรรยายข้อความที่น่าตื่นเต้น หรือเป็นที่ประทับใจ นิยมใช้ภุชงคประยาตฉันท์ ๕. บทสนุกสนานขบขัน หรือคึกคักสับสน ให้เหตการณ์บรรยายไปอย่างรวดเร็ซจะนิยมใช้โตฏกฉันท์ มาณวกฉันท์ หรือจิตรปทาฉันท์ ๖. บทบรรยายความ นิยมใช้ อุเปนทรวิเชียรฉันท์ อินทวงสฉันท์ วิชชุมมาลาฉันท์ หรือสาลินีฉันท์แผนผังและตัวอย่างคำประพันธ์ประเภทฉันท์ที่นิยมแต่ง ลักษณะบังคับของฉันท์ -ครุ คือ คำที่ประสมกับสระเสียงยาว มีตัวสะกด** หมายเหตุ คำที่ประสมกับ อำ ไอ ใอ เอา ถือเป็นครุ เพราะ มีตัวสะกดประสมอยู่ เช่น อำ มาจาก อัม ไอ มาจาก อัย และ เอา มาจาก อัว (ว เป็นตัวสะกดของ อ+อะ+ว ) -ลหุ คือ คำที่ประสมกับสระเสียงสั้น ไม่มีตัวสะกด เช่น อะ จิ สิ ก็ ในที่นี้จะขอนำเสนอเฉพาะฉันท์ที่มีคนนิยมแต่งกัน ดังนี้ ๑. สัทธราฉันท์ ๒๑ ลักษณะการแต่ง มี ๔ วรรค วรรคที่ ๑ มี ๗ คำ วรรคที่ ๒ มี ๗ คำ วรรคที่ ๓ มี ๔ คำ วรรคที่ ๔ มี ๓ คำ แต่งโดยใช้คำครุ ลหุ ในการแต่ง
ตัวอย่าง ปวงโอรสลิจฉวีดำ ริณวิรุธก็สำ คัญประดุจคำ ธเสกสรร
๒. สาลินีฉันท์ เป็นฉันท์ที่แต่งยากแต่ทว่ามีความงามประดุจดอกไม้ ทำนองฉันท์สั้นกระชับในตอนต้น แล้วราบรื่นในตอนปลาย เป็นฉันท์ที่มีท่วงทำนองเคร่งขรึมน่ายำเกรง กวีมักใช้แต่งเพื่ออวดความสามารถในการใช้ศัพท์และเป็นเชิงกลบท ลักษณะการแต่ง มี ๔ วรรค วรรคหน้า ๕ คำ วรรคหลัง ๖ คำ แต่งโดยใช้คำครุ (สระ อะ) ลหุ (สระอุ) ในการแต่ง คำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ สัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรคที่ ๓ ตัวอย่าง พราหมณ์ครูรู้สังเกต ตระหนักเหตุถนัดครัน ๓. วิชชุมมาลาฉันท์ 8 วิชชุมมาลาฉันท์ (อ่านว่า วิด-ชุม-มา-ลา-ฉัน) วิชชุมมาลาฉันท์ มีความหมายว่า“ฉันท์ที่มีท่วงทำนองลีลาดุจสายฟ้าแลบ” ลักษณะการแต่ง วิชชุมมาลาฉันท์ ๑ บท มี ๔ บาท บาทละ ๒ วรรค วรรคละ ๔ คำ๑ บาท นับจำนวนคำได้ ๘ คำ/พยางค์ ดังนั้น จึงเขียนเลข ๘ หลังชื่อ วิชชุมมาลาฉันท์นี่เองทั้งบทมีจำนวนคำทั้งสิ้น ๓๒ คำ การสัมผัส พบว่า สัมผัสวิชชุมมาลาฉันท์ มีสัมผัสนอก (ที่เป็นสัมผัสภายในบท) บท จำนวน ๕ แห่ง ได้แก่ ๑. คำสุดท้ายของวรรคที่ ๑ ส่งสัมผัสกับคำที่ ๒ ของวรรคที่ ๒ ๒. คำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ส่งสัมผัสกับคำสุดท้าย ของวรรคที่ ๓ ๓. คำสุดท้ายของวรรคที่ ๔ ส่งสัมผัสกับคำสุดท้าย ของวรรคที่ ๖ ๔. คำสุดท้ายของวรรคที่ ๕ ส่งสัมผัสกับคำที่ ๒ ของวรรคที่ ๖ ๕. คำสุดท้ายของวรรคที่ ๖ ส่งสัมผัสกับคำสุดท้าย ของวรรคที่ ๗ การสัมผัสระหว่างบท พบว่า คำสุดท้ายของบท ส่งสัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรค วรรคที่ ๔ ในบทต่อไป ตัวอย่าง ตื่นตาหน้าเผือด หมดเลือดสั่นกาย หลบลี้หนีตาย วุ่นหวั่นพรั่นใจ ซุกครอกซอกครัว ซ่อนตัวแตกภัย เข้าดงพงไพร ทิ้งย่านบ้านตน แหล่งที่มา : สามัคคีเภทคำฉันท์ -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- |
สั ท ทุ ล วิก-กี ฬิ ต ฉันท์ บท ไหว้ครู
ลิขสิทธิ์ © 2024 ihoctot Inc.
