เนื้อเรื่อง ย่อ ขุนช้าง ขุนแผน

เสภาเรื่องขุนช้างขุนแผนเป็นวรรณคดีนิทาน  แต่งเป็นกลอน  สันนิษฐานว่าน่าจะได้ใช้ขับเล่าเรื่องด้วยทำนองร้องต่าง ๆ โดยใช้กรับเป็นเครื่องประกอบจังหวะมาแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยา  ในกฎหมายตราสามดวงมีข้อความระบุถึงพระราชานุกิจว่า “หกทุ่มเบิกเสภาดนตรี” แสดงว่าการเล่าเรื่องด้วยการขับร้องมีมานานแล้ว และกรับที่ใช้ประกอบการขับนั้น ก็น่าจะเป็นเครื่องดนตรีเก่าแก่ดั้งเดิมที่แพร่มาแต่อินเดียหรือตะวันออกกลางพร้อม ๆ กับการเล่านิทานเรื่องรามเกียรติ์

เนื้อเรื่องขุนช้างขุนแผนแปลกกว่านิทานพื้นบ้านทั่วไป  เนื่องจากเป็นเรื่องรักสามเส้าแบบสมจริงของคนธรรมดา  สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ  ทรงสันนิษฐานว่าน่าจะเป็นเรื่องของคนที่มีชีวิตอยู่จริงในราวสมัยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 แต่มีผู้นำมาเล่าสืบกันมาอย่างนิยายและเป็นที่นิยมกันแพร่หลายจนกระทั่งถึงกรุงรัตนโกสินทร์  สมัยรัชกาลพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย  โปรดเกล้าฯ ให้กวีหลายท่านช่วยกันแต่งต่อเติมขึ้นเป็นฉบับหลวง  และทรงพระราชนิพนธ์เองบางตอน  เช่น  ตอนพลายแก้วเป็นชู้กับนางพิมถึงตอนแต่งงาน  ขุนแผนขึ้นเรือนขุนช้างถึงเข้าห้องนางแก้วกิริยา  นางวันทองทะเลาะกับลาวทอง  และเท่าที่รู้จากตำนานหรือสันนิษฐานได้จากสำนวน บางตอนโปรดเกล้าฯ ให้ผู้อื่นแต่ง เช่น  พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว  ทรงพระราชนิพนธ์ตอนขุนช้างขอนางพิม  และขุนแผนพานางวันทองหนี  ส่วนสุนทรภู่แต่งตอนกำเนิดพลายงาม  เป็นต้น  ในระยะเดียวกันนั้นกวีเชลยศักดิ์ก็แต่งและขับเสภาเรื่องขุนช้างขุนแผนเป็นมหรสพชาวบ้านกันทั่วไป  แต่มักมิได้จดฉบับลงไว้เป็นลายลักษณ์อักษรอย่างฉบับหลวง  

ศิลปากร, กรม. ขุนช้างขุนแผน. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ : องค์การค้าของครุสภา, 2532.

�ٻẺ
           �觴��¤ӻ�оѹ�쪹Դ��͹���Ҿ� ������Ѻ��͡������������Ӥѭ��ҧ � �� ����Ҿ������蹴Թ�ç����ͧ�˭�



          ����ҡ���������
           ��ó��������¡��ͧ�������ͧ�ع��ҧ�عἹ���ʹ�ͧ��͹���� ���д����ȷ��㹴�ҹ��������ͧ��С�кǹ��͹
           ��ù�����ͧ��Ǣع��ҧ�عἹ����Ѻ���Ҡ �ѹ��ɰҹ��Ҡ �������� �Ѫ�������稾�й���³�����Ҫ� ����ͧ�鹤������繹Էҹ �����ѧ�֧�ա�âѺ�繷ӹͧ
           ˹ѧ��;���Ǵ�� �������ê�ǡ�ا��Ҕ �����Ƕ֧����ͧ��Ƿ������ǡѺ����ͧ �ع��ҧ �عἹ ��Шҡ������㹾���Ǵ������ͧ���֧������Һ��ҢعἹ�Ѻ�Ҫ���������������稾�оѹ��� ������稾�����ҸԺ�շ�� 2 ��觤�ͧ�Ҫ�������ҧ �.�. 2034 � �.�.2072
           ����� ����稾�оѹ��Ҕ ������й��੾�о������蹴Թ���ͧ��㴾��ͧ��˹���ҡ�繾�й����Сͺ������õ�������Ѻ���¡�������蹴Թ


��������ͧ���
           �͹�ع��ҧ���®ա�
           ������ (��������ùҶ) ��ҹҧ�ѹ�ͧ仨ҡ���͹�ع��ҧ �ع��ҧ�֧���®ա� ��ѹ���ǹ�������稾�оѹ������ҧ�ѹ�ͧ�Ѵ�Թ����͡��� ������Ѻ�ع��ҧ �عἹ ���;����� �ҧ�ѹ�ͧ�ѧ��� �Ѵ�Թ���������稾�оѹ��Ҩ֧������ҡ������Ѻ����������ê��Ե�ҧ㹷���ش
           �͹�ع��ҧ���®ա� ��繵͹����Ӥѭ���ⴴ����觵͹˹������ �ҧ�ѹ�ͧ����繵���͡�ͧ����ͧ��١��Ҫ��Ե��� ���稾�оѹ��ҷç�Ѵ�Թ�������ê��Ե ��觨й�����ش�ش�ʹ�ͧ����ͧ (climax)
           �ѡɳ��� ��ó������������ ��������֡�ͧ�����������ҧ�֡��駶֧�� �����Ҽ���鹨������ʶҹ�Ҿ ��� �������㴡���

เนื้อเรื่อง ย่อ ขุนช้าง ขุนแผน

        นางวันทองได้คลอดลูกขณะที่อยู่กับขุนช้างออกมาคนนึง ชื่อว่า พลายงาม ซึ่งตอนแรกขุนช้างเข้าใจว่าเป็นลูกของตัวเอง
แต่ในที่สุดเมื่อพลายงามโตมาจนอายุ 9 ขวบ พลายงามมีหน้าตาเหมือนขุนแผนมาก ดังนั้น ขุนช้างพยายามหลอกพลายงามไปฆ่าในป่า 
โดยการเอาขอนไม้ไปทับ แต่ว่าโหงพรายของขุนแผนมาช่วยเอาไว้จึงไม่ตาย แล้วโหงพรายจึงไปกระซิบบอกนางวันทองให้ทราบเรื่องที่
ขุนช้างจะฆ่าพลายงาม นางจึงรีบออกไปตามหาลูกด้วยความละห้อยโหย จนในที่สุดไปพบพลายงามกำลังร้องไห้
และพลายงามเล่าให้แม่ฟังเรื่องที่ถูกขุนช้างทำร้าย 
นางจึงบอกความจริงแก่ลูกว่า บิดาที่แท้จริงคือขุนแผน
ซึ่งในขณะนั้นถูกจำคุกอยู่ที่กรุงศรีอยุธยา
เมื่อเกิดเรื่องเช่นนี้ พลายงามคงอยู่บ้านกับมารดาต่อไปไม่ได้
วันทองตัดสินใจนำลูกไปฝากไว้ที่วัดก่อนนางวันทองพาพลายงามไปฝากไว้กับสมภารชื่อขรัวนาค
คืนนั้นเป็นครั้งแรกที่พลายงามอยู่ห่างบ้าน ทั้งใจยังหวั่นหวาดกับเรื่องร้ายที่เกิดขึ้น
พลายงามนอนไม่ใคร่หลับตลอดคืน 
สุดท้ายในวันรุ่งขึ้น นางวันทองก็เลยส่งพลายงามไปอยู่กับย่าที่กาญจนบุรี 

        เมื่อถึงเมืองกาญจนบุรี บ้านทองประศรีมีมะยมหวานที่เด็ก ๆ ชอบไปขโมย และนางทองประศรีคอยจับเสมอ พลายงามจึงให้เด็กเหล่านี้
เป็นมัคคุเทศก์พาไปขึ้นมะยมต้นนั้นพร้อมกับเด็ก ๆ ในที่สุดทองประศรีจึงลงจากเรือนไล่เด็กกระจุยไป
ตีไม่ว่าลูกเต้าเหล่าใคร
แม้พลายงามจะบอกว่าเป็นหลานมาจากสุพรรณก็ไม่ฟังเสียง พลายงามโดดลงจากต้นมะยมมากราบตีน ก็ไม่วายโดนกระบองของนางทองประศรี
   
เมื่อทราบว่าเป็นหลานของตนก็ฝนไพลให้ทา อาบน้ำอาบท่าให้เรียบร้อยด้วยความรัก พลายงามถามย่าถึงเรื่องพ่อ ทองประศรีเล่าว่าติดคุกมา 10 ปีแล้ว
รุ่งเช้าก็ขึ้นช้างพาหลานไปหาพ่อที่อยุธยา เดินทาง 2 วันครึ่งจึงถึง นางทองประศรีแนะให้รู้จักพลายงาม และเล่าเรื่องขุนช้างทำร้าย
ขุนแผนโกรธมากคิดจะไปฆ่าขุนช้าง แต่ทองประศรีให้สติและห้ามไว้

        หลังจากนั้นขณะที่พลายงามอยู่กับนางทองประศรีผู้เป็นย่า ทำให้พลายงามได้เรียนวิชาต่าง ๆ เรื่องราวก็ผ่านเลยไปจนพลายงามโตเป็นหนุ่ม