งานทัศนศิลป์สมัยอยุธยามีลักษณะอย่างไร

     ศิลปะอยุธยาสร้างข้นในอาณาจักรอยุธยาในระยะเวลา 417 ปีซึ่งมีศิลปกรรมแขนงต่างๆเกิดขึ้นมากล้วนมีรูปแบบเนื้อหาที่คล้ายคลึงกันและมีวิวัฒนาการเปลี่ยนไปตามสภาพบ้านเมือง

1.สถาปัตยกรรม แบ่งได้เป็น 3 ยุค คือ

ศิลปะอยุธยาตอนต้น สมัยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1ทรงสถาปนากรุงศรีอยุธยาเมื่อ พ.ศ. 1893 จนถึงสมัยของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถใน พ.ศ.2031 ลักษณะสถาปัตยกรรมเป็นแบบศิลปะลพบุรี หรือศิลปะเขมร กับศิลปะอู่ทองนิยมสร้างปรางค์เป็นประธานของวัด โดยมีลักษณะปรางค์เลียนแบบเขมรแต่สูงชะลูดกว่าเช่น ปรางค์ประธานวัดพุทไธสวรรย์ ปรางค์ประธานวัดมหาธาตุ

ศิลปะอยุธยาตอนกลางสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถเสด็จไปประทับที่เมืองพิษณุโลกในพ.ศ. 2006 จนถึงสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททองในพ.ศ. 2172 สถาปัตยกรรมได้รับอิทธิผลมาจากศิลปะสุโขทัยนิยมเจดีย์ทรงลังกาแบบสุโขทัยแทนปรางค์แบบเขมร เช่น พระมหาสถูปสามองค์วัดพระศรีสรรเพชญ์ พระเจดีย์วัดใหญ่ชัยมงคล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

ศิลปะอยุธยาตอนปลายสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง พ.ศ. 2172 จนสิ้นสมัยอยุธยาใน พ.ศ. 2310เป็นช่วงเวลาที่ศิลปะเขมรเข้ามามีอิทธิพลอีกครั้ง เช่น ปรางค์ประธานวัดไชยวัฒนารามปราสาทพระนครหลวง นอกจากนี้ยังนิยมสร้างพระเจดีย์ย่อมุมไม้สิบสองเป็นลักษณะเฉพาะของสถาปัตยกรรมอยุธยา

สมัยพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ (พ.ศ. 2275-2301) เป็นช่วงการบูรณปฏิสังขรณ์และนิยมสร้างพระเจดีย์ย่อมุมไม้สิบสองเช่นการบูรณปฏิสังขรณ์พระมหาเจดีย์วัดภูเขาทอง

สถาปัตยกรรมแบบอื่นๆ คือ โบสถ์ วิหารสมัยอยุธยาตอนต้นนิยมทำขนาดใหญ่มากเป็นโถงสี่เหลี่ยม ก่อด้วยอิฐผนังอาคารเจาะเป็นช่องแคบๆเรียกว่า ลูกฟักเพื่อระบายลมและมีแสงส่องผ่าน ยังไม่มีการเขียนภาพจิตรกรรมฝาผนังพอถึงสมัยอยุธยาตอนกลาง อาคารมีขนาดเล็กลง ก่อผนังทึบ

อาคารสมัยอยุธยาตอนปลายฐานอาคารนิยมทำเป็นรูปโค้งคล้ายท้องเรือ มีการเจาะหน้าต่างที่ผนังตกแต่งซุ้มประตูหน้าต่างประณีต ใช้กระเบื้องเคลือบมุงหลังคามีการนำเอาศิลปะการก่อสร้างอาคารของยุโรปเข้ามาผสมเกิดการสร้างอาคาร 2 ชั้น โบสถ์ วิหาร เช่นตำหนักพระพุทธโฆษาจารย์ วิหารวัดตึก

วิหารวัดเจ้าย่า จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

สถาปัตยกรรมที่เกี่ยวข้องกับพระมหากษัตริย์ ได้แก่ พระราชวังและพระตำหนักต่างๆของอยุธยาถูกทำลายไปมากจนยากที่จะหารูปแบบที่แท้จริงได้มีเพียงรากฐานเท่านั้นที่พอมีเค้าโครงให้เห็นอยู่บ้าง เป็นพระที่นั่งอยู่นอกกรุงศรีอยุธยาเช่นพระราชวังนารายณ์ราชนิเวศน์ จังหวัดลพบุรี ตำหนักพระนครหลวงจังหวัดพระนครศรีอยุธยา ตำหนักธารเกษม จังหวัดสระบุรี

สถาปัตยกรรมที่เกี่ยวกับการปกครองบ้านเมือง มีป้อมปราการและกำแพงเมืองต่อมามีประตูเมืองพัฒนาขึ้นภายหลังมีการติดต่อค้าขายกับชาวตะวันตก

นอกจากนี้ยังมีสถาปัตยกรรมที่อยู่อาศัยของประชาชน เรียกว่า เรือนไทยนิยมสร้างเป็นเรือนชั้นเดียว ยกพื้นสูงใต้ถุนโปร่งมี 2 ลักษณะ คือ เรือนเครื่องผูกปลูกด้วยไม้ไผ่ ใช้เส้นหวายและตอกเป็นเครื่องผูกรัด เป็นที่อยู่ของชาวบ้านทั่วไปและเรือนเครื่องสับ ปลูกด้วยไม้อาศัยวิธีเข้าปากไม้โดยบากเป็นร่องในตัวไม้แต่ละตัว แล้วนำมาสับประกบกันเป็นที่อยู่ของผู้มีฐานะดี

2.ประติมากรรมส่วนมากสร้างเนื่องในพระพุทธศาสนาพระพุทธรูปหล่อด้วยสำริด อาจทำด้วยวัสดุอื่น

เช่นสกัดจากศิลา ทำด้วยไม้ ปูนปั้น ดินเผาและทองคำพระประธานในโบสถ์วิหารเป็นพระปูนปั้นหรือสำริดขนาดใหญ่โตคับโบสถ์สมัยอยุธยาตอนปลายนิยมสร้างพระพุทธรูปทรงเครื่องกันมาก

นอกจากนี้ยังมีการสร้างพระพิมพ์ทำเป็นพระพุทธรูปองค์เล็กๆบนแผ่นเดียวกันเรียกว่า พระแผง หรือพระกำแพงห้าร้อยมักนิยมทำพระพิมพ์เป็นพระพุทธรูปทรงเครื่องประทับอยู่ภายในเรือนแก้ว

3.จิตรกรรมอยุธยาเหลืออยู่น้อยมากส่วนใหญ่เป็นเรื่องพระพุทธศาสนา ตอนต้นนิยมเขียนลงบนผนังคูหาปรางค์และคูหาเจดีย์ไม่มีการเขียนบนผนังโบสถ์ วิหาร วิธีเขียนเป็นการเขียนบนปูนเปียก

ปลายพุทธศตวรรษที่ 21 เป็นต้นมามีการเขียนภาพจิตรกรรมฝาผนังบนผนังโบสถ์และวิหารเรื่องราวที่เขียนมักเป็นภาพพุทธประวัติ ชาดกเครื่องประดับของภาพจะเขียนอย่างวิจิตรบรรจงมาก เช่นฝาผนังวัดใหญ่สุวรรณารามวัดแก้วเก้าสุทธาราม จังหวัดเพชรบุรี วัดใหม่ประชุมพล ตำหนักพระพุทธโฆษาจารย์

วัดพุทไธสวรรย์ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

4. ประณีตศิลป์ในสมัยอยุธยามีหลายประเภทที่เหลืออยู่เป็นพวกเครื่องไม้จำหลัก การเขียนลายรดน้ำ เครื่องเงิน เครื่องทองเครื่องถมและการประดับมุก ส่วนใหญ่สร้างขึ้นปลายสมัยอยุธยาเช่นเครื่องใช้เครื่องประดับ และวัตถุทางศาสนาทำด้วยทองเป็นผลงายสมัยอยุธยาตอนต้นพบในกรุพระปรางค์ วัดราชบูรณะ และประตูจำหลักไม้ วัดพระศรีสรรเพชญ์เป็นผลงานสมัยอยุธยาตอนกลาง

สมัยปลายอยุธยา งานประณีตศิลป์รุ่งเรืองมาก เช่น การทำลายรดน้ำตกแต่งบานประตู ตู้พระธรรม

หีบหนังสือ ลายรดน้ำบนตู้พระธรรม วัดเชิงหวายมีชื่อเสียงและสวยงามที่สุด

5. นาฏศิลป์มีการแสดงเป็นเรื่องราว เช่น หนังใหญ่ โขนละครชาตรี ละครนอก ละครใน และการเชิดหุ่นใช้ในงานพระราชพีธีและงานสำคัญของบ้านเมือง สามัญชนทั่วไปนิยมการเล่นละครชาตรีมีการประสมวง 3 ลักษณะ ได้แก่ วงมโหรี วงปี่พาทย์ และวงเครื่องสาย

6.วรรณกรรมลักษณะวรรณกรรมค่อนข้างหลากหลายในเนื้อหามีลักษณะสำคัญร่วมกันประการหนึ่ง คือผู้แต่งวรรณกรรมเป็นชนชั้นสูงและมีความสัมพันธ์กับราชสำนักสมัยอยุธยาตอนต้น วรรณกรรมสำคัญคือ ลิลิตโองการแช่งน้ำแต่งขึ้นเพื่อใช้ในพระราชพีธีถือน้ำพิพัฒน์สัตยา

สมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถมี มหาชาติคำหลวง แต่งขึ้นเพื่อความศรัทธาในพระพุทธศาสนา ลิลิตยวนพ่ายเพื่อสดุดีและเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถในการทำสงครามชนะล้านนาลิลิตพระลอ เป็นวรรณกรรมเพื่อความบันเทิงและความงามในวรรณศิลป์โคลงกำสรวลและโคลงทวาทศมาศ เป็นวรรณกรรมประเภทนิราศ

สมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช สมุทรโฆษคำฉันท์แต่งขึ้นเพื่อใช้เล่นหนังในงานฉลองพระชนมายุครบ 25 พรรษาของสมเด็จพระนารายณ์มหาราชได้รับยกย่องว่าเป็นยอดของวรรณกรรมประเภทฉันท์ นอกจากนี้ยังมีจินดามณีเป็นแบบเรียนภาษาไทยเล่มแรกที่พระโหราธิบดีแต่งขึ้นในพ.ศ. 2215และพระราชพงศาวดารกรุงเก่าฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ์ รวบรวมขึ้นใน พ.ศ. 2223

สมัยของสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 3 (พระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ)วรรณคดีส่วนใหญ่เป็นประเภทร้อยกรอง ทั้งโคลง ฉันท์ กาพย์ กลอน และร่าย

สมัยธนบุรี (พ.ศ. 2310-2325) เป็นช่วงเวลาสั้นเพียง 15 ปีเท่านั้นศิลปกรรมที่สร้างขึ้นคงเป็นไปตามแบบอย่างของอยุธยา จึงผนวกรวมเข้าไว้ในศิลปะอยุธยา                                                                                                                 

ผลงานชิ้นใดเป็นงานประณีตศิลป์ในสมัยอยุธยา

งานจิตรกรรมสมัยอยุธยามีลักษณะเป็นอย่างไร

ผลงานทัศนศิลป์ของไทยสมัยสุโขทัยมีลักษณะอย่างไร

ศิลปะสมัยอยุธยาตอนปลายมีลักษณะอย่างไร