อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัยศรีสัชนาลัยมีความสำคัญอย่างไร

วัดมหาธาตุ เป็นวัดหนึ่งที่อยู่ในเขตเมืองสุโขทัยมาตั้งแต่โบราณ และเป็นวัดที่สำคัญที่สุดประจำอาณาจักรสุโขทัย ปัจจุบันตั้งอยู่ในเขตอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย ได้ชื่อว่าเป็นวัดใหญ่ใจกลางเมืองสุโขทัย ภายในวัดประกอบด้วย เจดีย์ประธานทรงพุ่มข้าวบิณฑ์หรือทรงยอดดอกบัวตูม, วิหาร, มณฑป, อุโบสถ และเจดีย์รายจำนวนมากถึง 200 องค์

เป็นระยะเวลากว่า 20 ปีมาแล้วที่ ‘เมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร’ (Historic Town of Sukhothai and Associated Historic Towns) แหล่งโบราณสถานอันทรงคุณค่า ยังคงปรากฏร่องรอยของ อารยธรรมแห่งสยามที่เจริญรุ่งเรืองในอดีต โดยเมืองประวัติศาสตร์แห่งนี้ได้รับการประกาศเกียรติคุณให้เป็นแหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรมในลำดับที่ 574 จากองค์การ UNESCO นับตั้งแต่ปี 2534 เป็นต้นมา

‘เมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร’ เกิดขึ้นในช่วงพุทธศตวรรษที่ 18-19 ภายใต้การปกครองของราชวงศ์พระร่วงและมีการพัฒนาขึ้นอย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะในรัชสมัยของพ่อขุนรามคำแหง กษัตริย์พระองค์ที่ 3 ซึ่งมีตำนานปรากฏอยู่ในเอกสารเก่าแก่ว่า พระองค์คือผู้ประดิษฐ์อักษรไทยขึ้นใช้เป็นพระองค์แรก และได้ทรงรวบรวมบ้านพี่เมืองน้องที่เคยต่างคนต่างอยู่ให้เข้ามาเป็นแว่นแคว้นเดียวกัน จนเรียกได้ว่าเป็น ‘รุ่งอรุณแห่งความสุข’ ของแผ่นดินสยามอย่างแท้จริง

อาณาจักรสุโขทัยเริ่มมีบทบาทและความสำคัญมากขึ้นตามลำดับ เป็นเมืองศูนย์กลางทางการปกครอง เศรษฐกิจ และศาสนา โดยคงฐานะเป็นราชธานีของสยามเป็นเวลายาวนานกว่า 200 ปี และเป็นโบราณสถานที่น่าภาคภูมิใจของชาวไทยในรุ่นหลัง อีกทั้งเป็นมรดกโลกอันล้ำค่าที่ได้รับการยกย่องในระดับนานาชาติ

ปัจจุบันองค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน (องค์การมหาชน) หรือ อพท. ได้เข้ามามีบทบาทในการประสาน ส่งเสริม และสนับสนุนภาคีเครือข่ายการพัฒนาต่างๆ ทั้งในและต่างประเทศในพื้นที่ ให้เข้ามามีส่วนร่วมในการบริหารจัดการพื้นที่เพื่อการท่องเที่ยวเชิงบูรณาการ โดยให้มีการบริหารจัดการพื้นที่เพื่อการท่องเที่ยวในเชิงคุณภาพ ด้วยกระบวนการมีส่วนร่วมแบบ Co – Creation “ร่วมคิด ร่วมวางแผน ร่วมปฏิบัติ ร่วมรับผิดชอบ และร่วมรับผลประโยชน์” การท่องเที่ยวที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม (Low Carbon Tourism) และการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ (Creative Tourism) ซึ่งพื้นที่ เมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวารที่อยู่ในการดูแลของ อพท. ประกอบด้วยพื้นที่อุทยานประวัติศาสตร์ 3 แห่ง ได้แก่ อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย ศรีสัชนาลัย และกำแพงเพชร โดยล้วนเป็นโบราณสถานที่มีศิลปกรรมงดงาม มีเอกลักษณ์ สร้างสรรค์ขึ้นจากภูมิปัญญาอันชาญฉลาด อีกทั้งเป็นหลักฐานทางวัฒนธรรมที่แสดงถึงอารยธรรมในอดีต ซึ่งครบถ้วนตามคุณสมบัติของการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกที่มีคุณค่าในทางประวัติศาสตร์และควรค่าแก่การอนุรักษ์

‘อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย’ ตั้งอยู่บริเวณตำบลเมืองเก่า (เขตเทศบาลตำบลเมืองเก่า) อำเภอเมืองสุโขทัย จังหวัดสุโขทัย ครอบคลุมเขตโบราณสถานกรุงสุโขทัย ซึ่งในอดีตเป็นศูนย์กลางการปกครองของอาณาจักรสุโขทัย ผังเมืองมีลักษณะเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ความยาวประมาณ 2 กิโลเมตร กว้างประมาณ 1.6 กิโลเมตร มีประตูเมืองอยู่ตรงกลางกำแพงเมืองแต่ละด้าน ภายในยังเหลือร่องรอยพระราชวังและวัดอีก 26 แห่ง โดยมีวัดที่ใหญ่ที่สุดคือวัดมหาธาตุ

‘อุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย’ ตั้งอยู่ที่ตำบลศรีสัชนาลัย อำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย มีโบราณสถานทั้งหมด 215 แห่ง สำรวจค้นพบแล้ว 204 แห่ง รวมทั้งสุสานวัดชมชื่น และเตาสังคโลกโบราณ ซึ่งจากการประเมินของกรมศิลปากรถือว่ามีการต่อเติมโบราณสถานจากสภาพเดิมน้อยกว่าที่อื่นๆ อีกทั้งมีการดูแลรักษาภูมิทัศน์ของเมืองประวัติศาสตร์แห่งนี้ไว้ได้อย่างครบถ้วน

‘อุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร’ ตั้งอยู่ที่เขตอำเภอเมืองกำแพงเพชร จังหวัดกำแพงเพชร ซึ่งอยู่ไม่ไกลจากจังหวัดสุโขทัย โดยลักษณะของศิลปะและสถาปัตยกรรมในอุทยานฯ เป็นศิลปะแบบเดียวกันกับที่ปรากฏในอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย มีโบราณสถานที่สวยงามและขนาดใหญ่อยู่จำนวนมาก ในอดีตเมืองกำแพงเพชรมีฐานะเป็นเมืองหน้าด่านที่สำคัญของอาณาจักรสุโขทัย

ความเจริญรุ่งเรืองของอาณาจักรสุโขทัยที่แฝงอยู่ในศิลปกรรมและสถาปัตยกรรมของมรดกโลกแห่งนี้ เป็นเสมือนสื่อกลางที่ถ่ายทอดเรื่องราววิถีชีวิตของผู้คนในยุคนั้นได้เป็นอย่างดี และถือเป็นหลักฐานชิ้นเอกทางประวัติศาสตร์ ที่แสดงให้คนไทยรุ่นหลังและนานาประเทศได้เห็นว่า ในยุคสมัยที่กรุงสุโขทัยเป็นราชธานีนั้น … เป็นยุคทองของประวัติศาสตร์ไทยอีกยุคหนึ่งก็ว่าได้