วิธี การ ควบคุม อารมณ์ อย่าง มี เหตุผล

David DeSteno ศาสตราจารย์ด้านจิตวิทยาอธิบายสาเหตุว่าทำไม การควบคุมตนเองแบบใช้เหตุผลถึงไม่มีประสิทธิภาพ และเค้าเชื่อว่าการใช้วิธีทางอารมณ์เป็นตัวควบคุมจะมีโอกาสมากกว่าที่จะสำเร็จ

การควบคุมตนเอง จะทำให้ประสบความสำเร็จในระยะยาว

การที่เราไม่เห็นแก่รางวัลเล็กๆ ในระยะสั้น แต่รอรางวัลที่มีค่ามากกว่าในระยะยาว ความสามารถในการควบคุมตนเองเป็นสิ่งที่ตัดสินว่าเราจะประสบความสำเร็จหรือไม่ ไม่ว่าจะเป็น การประสบความสำเร็จในการเรียนหรือหน้าที่การงาน การมีสุขภาพที่ดี การมีความสัมพันธ์ที่ดีทั้งในครอบครัวและในที่ทำงาน

เราคงเคยได้ฟังนิทาน เรื่องของตั๊กแตนที่เอาแต่สนุกสนานไปวันๆ กับมดที่ขนเสบียงรีบสะสมอาหารไว้สำหรับฤดูหนาว เมื่อฤดูหนาวมาถึงตั๊กแตนก็หิวโซเพราะไม่มีอาหารหลงเหลืออยู่เลย

คนเราก็เช่นกัน ที่มักจะเห็นแก่ประโยชน์สุขตรงหน้า ไม่มองการณ์ไกล ไม่เห็นแก่ประโยชน์ที่ดีกว่าในระยะยาว ทำให้เราไม่สามารถอดทนรอ ไม่สามารถเสียสละผลประโยชน์ในตอนนั้นเพื่อประโยชน์และเป้าหมายที่ดีกว่าในระยะยาว

การควบคุมตนเอง เพื่อไม่ให้เห็นแก่ผลประโยชน์ในระยะสั้น แต่ให้รอผลตอบแทนที่ดีกว่าในระยะยาว เป็นสิ่งที่ตัดสินว่าเราจะประสบความสำเร็จหรือไม่ David DeSteno ศาสตราจารย์ด้านจิตวิทยาได้พิสูจน์มาแล้ว โดยในการทดลองที่ให้เด็กเลือกที่จะกินขนม 1 ชิ้นได้ทันที หรือให้รอสักพักแล้วจะได้กินขนม 2 ชิ้น ผลปรากฎว่า เด็กที่อดทนรอไม่กินขนมทันที ในภายหลังประสบความสำเร็จในการเรียน มีความสัมพันธ์ที่ดี มีเงินเก็บมากกว่า และมีหนี้สินน้อยกว่าเด็กที่ไม่ทนรอแต่กินขนมชิ้นแรกทันที

การควบคุมตนเองเพื่อไม่ให้เห็นแก่ผลประโยชน์ตรงหน้า แต่ให้รอผลประโยชน์ที่ดีกว่าในระยะยาว เป็นพื้นฐานและเป็นสิ่งที่ตัดสินว่าเราจะประสบความสำเร็จหรือไม่

เราถูกสอนมาให้ฝึกควบคุมตนเอง ให้ห้ามใจตัวเองโดยใช้เหตุและผล แต่การหวังพึ่งแต่การบังคับใจตัวเอง (Willpower) หวังว่าเราจะใช้เหตุและผลอย่างเดียวมันมักจะล้มเหลว ความสามารถในการบังคับใจตนเองเป็นสิ่งที่ไม่แน่นอน เป็นเครื่องมือที่ไม่ค่อยมีประสิทธิภาพ ยิ่งเราพยายามบังคับใจตัวเอง ยิ่งเราพยายามห้ามใจตัวเองมากเท่าไหร่ ความสามารถนั้นมันก็จะลดลงเรื่อยๆ และในที่สุดก็ทำให้เราหลุดและอดใจไม่ได้

การควบคุมตนเองแบบใช้เหตุผล จะได้ผลดีแค่ในระยะสั้น

เราชินกับการใช้เหตุผล เราพยายามใช้เหตุผล ถ้าเราต้องเลือกทางที่จะนำเราไปสู่ความสำเร็จ ทางหนึ่งขึ้นอยู่กับเหตุและผล (IQ) ส่วนอีกทางขึ้นอยู่กับอารมณ์ (EQ) เราก็มักจะเลือกเหตุและผล และการตัดสินใจเลือกใช้เหตุและผลในการบังคับใจตัวเองมักจะทำให้เราล้มเหลว เพราะบางครั้งเราก็ลำเอียง เราหลอกตัวเอง เรามักง่าย และเราก็หาเหตุผลมาหักล้าง มาอธิบายสิ่งที่เราทำได้เสมอ

ในขณะที่ความฉลาดทางอารมณ์ช่วยให้เราเข้ากับสังคมได้ดี ช่วยเกื้อหนุนให้เราใช้ชีวิตในสังคมได้ คนที่มีอารมณ์ความรู้สึกขอบคุณ ความเห็นอกเห็นใจ และความภูมิใจในความสามารถของตัวเอง มักจะควบคุมตนเองได้ดีและต่อเนื่องมากกว่า พร้อมที่จะยอมเสียสละผลประโยชน์ส่วนตนเพื่อสร้างความสัมพันธ์ที่มันจะให้ผลตอบแทนที่ดีกว่า และเพื่อเป้าหมายที่ใหญ่กว่าในอนาคต

ทำไม การบังคับใจตัวเอง (Willpower) ถึงใช้ไม่ได้ผล?

• มันยากที่จะรักษาความสามารถในการบังคับใจตัวเองไว้ตลอดเวลา ยิ่งเราใช้มันมาก มันก็จะค่อยๆ ลดลงไปเรื่อยๆ จนสุดท้ายทำให้เราห้ามใจไม่ได้
• คนที่ประสบความสำเร็จไม่ใช่เพราะว่าเค้ามีความสามารถในการบังคับใจตัวเองและอดทนได้ดี แต่เป็นเพราะเค้าหลีกเลี่ยงที่จะต้องเจอสิ่งล่อลวงได้ตั้งแต่แรก สภาพแวดล้อมเป็นสิ่งสำคัญ
• การตัดสินใจที่เกิดจากความมักง่ายหรือความขี้เกียจ แต่เราก็จะหาเหตุผลมาอ้างได้เสมอว่าสิ่งที่เราทำไปมันยอมรับได้  จนทำให้เราคิดย้อนกลับไปหาเหตุผลว่า ทำไมเราต้องบังคับใจตัวเอง ทำไมเราต้องอดทนแต่แรก?
• ความเครียดที่เกิดจากการบังคับใจตัวเอง จะเป็นอันตรายและจะยิ่งทำให้เราแก่เร็วกว่าปกติ เราอาจจะประสบความสำเร็จก็จริง แต่เราก็จะมีเวลาชื่นชมความสำเร็จได้ไม่นาน

การใช้ความฉลาดทางอารมณ์ คนที่มีความรู้สึกขอบคุณ จะควบคุมตนเองได้ดี

ในการทดลองคล้ายๆ กันที่เปลี่ยนจากเด็กเป็นผู้ใหญ่และเปลี่ยนขนมเป็นเงินจำนวนหนึ่ง โดยคนที่อดทนรอได้ ก็จะได้เงินเป็นจำนวนมากกว่าคนที่ไม่รอแต่ขอรับเงินทันที เค้าแบ่งกลุ่มคนออกเป็น 3 กลุ่ม

1. กลุ่มคนปกติทั่วไป คนที่มีอารมณ์ปกติ
2. กลุ่มคนที่มีความสุขในขณะนั้น
3. กลุ่มคนที่มีอารมณ์ความรู้สึกขอบคุณ

ผลการทดลองในกลุ่มคนปกติทั่วไปที่มีอารมณ์ความรู้สึกปกติ คนกลุ่มนี้มักจะไม่อดทนรอ แต่ขอรับเงินทันที ซึ่งเป็นผลที่ใกล้เคียงกับกลุ่มคนที่ม่ีความสุขในขณะนั้น

ส่วนในคนที่มีอารมณ์ความรู้สึกขอบคุณ จะสามารถควบคุมตนเองได้ดีกว่าและอดทนรอได้ เพราะคนกลุ่มนี้เค้าเห็นคุณค่าในระยะยาวและเลือกที่จะรอรับเงินที่มากกว่าในอนาคต

การแสดงความรู้สึกขอบคุณสำหรับทุกสิ่งที่เรามี การที่เรามีวันนี้ได้ รู้สึกถึงความกตัญญูต่อคนรอบข้าง มันจะดึงดูดสิ่งดีๆ คนดีๆ เข้ามาหาเรา

ส่วนอีกการทดลองก็พบว่า คนที่ปลื้มตัวเอง มีความภูมิใจในความสามารถบางอย่างของตัวเอง โดยเฉพาะความสามารถที่คนอื่นๆ ยอมรับนับถือ คนกลุ่มนี้ก็สามารถควบคุมตนเองในการทำงานได้ดีมากกว่าคนที่ไม่มีความสามารถ

เช่นเดียวกันกับคนที่มีความเห็นอกเห็นใจ ก็แสดงให้เห็นว่าสามารถควบคุมตนเองได้ดี ซึ่งในกรณีนี้ไม่ได้เกิดจากการพยายามหักห้ามใจไม่ให้เราเกิดความอยาก แต่เกิดจากการความเข้าใจและเห็นคุณค่าของประโยชน์ที่จะเกิดขึ้นในอนาคต

การใช้ความฉลาดทางอารมณ์ในการควบคุมตนเอง ช่วยป้องกันไม่ให้เราโดดเดี่ยว

เรามักจะคิดว่าการที่จะประสบความสำเร็จได้นั้น เราจะต้องขยันและมีวินัย โดยเฉพาะคนทำงานด้าน Creative ที่ต้อง Focus และทำงานตามลำพัง ใช้เวลาไปกับการพัฒนาตนเอง เรียนหนักหรือทำงานหนักมากขึ้น ทำให้เรามีเวลาให้ครอบครัว เพื่อน หรือสังคมน้อยลง ทำให้เข้าสังคมได้ไม่ดี ทำให้ถูกตัดขาดจากสังคม และทำให้ไม่ได้รับการสนับสนุนจากคนรอบข้าง

แต่การที่เราจะประสบความสำเร็จได้นั้น มันมักจะเกิดจากการที่มีคนอื่นๆ คอยช่วยเหลือสนับสนุนเรา โดยเฉพาะในช่วงเวลายากลำบาก เวลาที่เราเจอทางตัน การเป็นคนที่มีอารมณ์ความรู้สึกขอบคุณ มีความเห็นอกเห็นใจ เรามีความสามารถที่มีประโยชน์และคนอื่นๆ ยอมรับ จะช่วยดึงดูดคนเข้าหาเรา ทำให้คนอื่นๆ อยากอยู่ใกล้ๆ เรา มันจะช่วยสร้างความสัมพันธ์ที่แข็งแกร่งและยืนยาว และการสนับสนุนจากคนรอบข้างก็ช่วยทำให้เราประสบความสำเร็จได้

สรุป

มนุษย์เราไม่ได้วิวัฒนาการให้สามารถบังคับใจหรือควบคุมตนเองเพื่อให้สอบผ่าน แต่สิ่งที่ทำให้มนุษย์เราประสบความสำเร็จในการครองโลก เกิดขึ้นจากการสร้างความสัมพันธ์ในสังคมและการช่วยเหลือซึ่งกันและกัน

การเป็นคนใจกว้าง ไม่ลำเอียง การเสียสละทำงานหนักเพื่อส่วนรวม จะช่วยสร้างความสัมพันธ์ที่แข็งแกร่ง และดึงคนเข้าหาเราและช่วยทำให้เราประสบความสำเร็จได้