เขาว่ากันผัวเมียกับแม่ลูก

พระอภัยมณีอยู่กับนางผีเสื้อสมุทรในถ้ำจนมีพระโอรสชื่อว่าสินสมุทร สินสมุทรมีมีลักษณะผสมระหว่างพระอภัยมณีและนางผีเสื้อสมุทรดังความว่า

พระอภัยมณีได้เลี้ยงและถ่ายทอดความรู้ที่พระองค์มีให้กับสินสมุทรจนหมดและมอบของสำคัญไว้ให้ คือ พระธำมรงค์และผ้าคาดเอว วันหนึ่งเมื่อนางผีเสื้อสมุทรออกไปหาอาหาร ด้วยความซุกซนสินสมุทรได้ทดลองผลักหินปากถ้ำจนเปิดแล้วออกไปเที่ยวเล่นในทะเล สินสมุทรพบเงือกชราแต่ไม่รู้จักว่าคืออะไรจึงนำเงือกกลับไปให้พระอภัยมณีทอดพระเนตร พระอภัยมณีเห็นดังนั้นจึงเล่าความจริงให้สินสมุทรฟังทั้งหมด สินสมุทรทราบความแล้วก็เสียใจเป็นอันมาก เงือกฟังแล้วได้อ้อนวอนให้พระอภัยมณีสั่งให้สินสมุทรปล่อยตนไปเสียและให้สัญญาว่าจะพาพระอภัยมณีหนีพึ่งพระโยคีที่เกาะแก้วพิสดารซึ่งอยู่ห่างออกไปราว ๑๐๐ โยชน์ เงือกชราบอกว่าการไปที่เกาะแก้วพิสดารนั้นตนต้องใช้เวลาถึง ๗ วัน ว่ายน้ำไปในมหาสมุทรแต่กลัวนางผีเสื้อสมุทรจะตามทันเพราะนางผีเสื้อสมุทรนั้นมีพละกำลังมากเมื่ออยู่ในทะเลซึ่งใช้เวลาเพียง ๓ ๔ วันก็ไปถึงเกาะแล้ว เงือกชราแนะให้พระอภัยมณีทำอุบายลวงนางผีเสื้อสมุทรเพื่อจะได้มีเวลาในการหลบหนี

ตกกลางคืนในวันเดียวกัน นางผีเสื้อสมุทรเกิดฝันร้ายว่ามีเทวดามาควักเอานางทั้งสองออกแล้วเหาะหายไป นางตกใจตื่นแล้วเล่าความฝันนั้นให้พระอภัยมณีฟังทั้งหมด พระอภัยมณีเห็นเป็นโอกาสดีจึงทำนายฝันไปว่านางนั้นจะมีเคราะห์ร้ายอาจถึงแก่ชีวิตและแนะนำให้นางไปบำเพ็ญศีลอยู่บนเขา ๓ วัน เพื่อเป็นการสะเดาะเคราะห์และห้ามกินเนื้อสัตว์เป็นอันขาด นางผีเสื้อหลงกลพระอภัยมณี สินสมุทรทราบความโดยตลอดก็เสียใจจนพระอภัยมณีต้องห้าม ดังความว่า

พระอภัยมณีและสินสมุทรได้หนีไปกับครอบครัวเงือก เมื่อครบ ๓ วัน นางผีเสื้อสมุทรกลับมาไม่พบใครจึงออกตระเวนทะเลตามหาด้วยร่างเนรมิตเป็นยักษ์แล้วเรียกภูตผีในทะเลมาถามจนได้ความและตามพระอภัยมณีไปทันภายใน ๓ วัน สินสมุทรพยายามห้ามแล้วแต่นางผีเสื้อสมุทรไม่ฟัง สินสมุทรจึงหลอกล่อให้มารดาหลงทางเพื่อให้เงือกลูกสาวพาพระอภัยมณีหนีไปให้ถึงเกาะแก้วพิสดาร

เงือกชราสองผัวเมียถูกนางผีเสื้อฆ่าตายซึ่งในขณะเดียวกันพระอภัยมณี สินสมุทรและเงือกสาวได้หนีขึ้นเกาะแก้วพิสดารทัน พระโยคีออกมาห้ามปรามนางผีเสื้อสมุทรแต่นางไม่ฟังและต่อว่าย้อนกลับมา พระโยคีจึงเสกทรายปกป้องเกาะไว้เพื่อไม่ให้นางผีเสื้อสมุทรเข้ามาได้

                บทอาขยานบทนี้มีการเลือกสรรคำมาใช้อย่างสละสลวย มีสัมผัสในที่แพรวพราว มีการเล่นคำซ้ำ คือ ฉนาก ฉลาม ตะเพียน เป็นต้น มีการเล่นคำพ้อง คือ พิมพา พา  มีการพรรณนาให้เห็นภาพของปลาในทะเล มีการสื่ออารมณ์ของตัวละครที่ทำให้รู้สึกผกผันได้เป็นอย่างดี

                                                                แบบฝึกหัด

ตอนที่ ๑  จงเรียงลำดับคำประพันธ์ต่อไปนี้ให้สอดคล้องกับลำดับก่อนหลัง

.......... ๑.อันเทวัญนั้นคือมัจจุราช                                                        จะหมายมาดเอาชีวิตริษยา

                แล้วเสแสร้งแกล้งทำบีบน้ำตา                                              อนิจจาใจหายเจียวสายใจ

.......... ๒.อสุรีผีเสื้อไม่เชื่อถ้อย                                                               นึกว่าน้อยหรือตอแหลมาแก้ไข

                แกล้งดับเดือดเงือดงดอดฤทัย                                               ทำปราศรัยเสียงหวานด้วยมารยา

.......... ๓.สินสมุทรสุดแสนสงสารแม่                                                    ด้วยรู้แน่ว่าบิดาจะพาหนี

ให้ห่วงหลังกังวลด้วยชนนี                                                       เจ้าโศกีกราบก้มบังคมคัล

.......... ๔. ฝ่ายนางผีเสื้อสมุทรที่สุดโง่                                                   ไปนั่งโซเซาอยู่ริมภูผา

                ขอชีวิตพิษฐานตามตำรา                                                       ต้องอดปลาอดนอนอ่อนกำลัง

.......... ๕. เจียระบาดคาดองค์ก็ทรงเปลื้อง                                           ให้เป็นเครื่องนุ่งห่มโอรสา

                สอนให้เจ้าเป่าปี่มีวิชา                                                            เพลงศาสตราสารพัดหัดชำนาญ

.......... ๖.พี่มนุษย์สุดสวาทเป็นชาติยักษ์                                               จงคิดหักความสวาทให้ขาดสูญ

                กลับไปอยู่คูหาอย่าอาดูร                                                      จงเพิ่มพูนภาวนารักษาธรรม์

.......... ๗.อสุรีผีเสื้อจึงซักถาม                                                               มึงอยู่ตามเขตแขวงทุกแห่งหน

                เห็นมนุษย์นวลละอองทั้งสองคน                                        มาในวนวังบ้างหรืออย่างไร

.......... ๘.จึงเสแสร้งแกล้งว่าข้าไม่เชื่อ                                                 จะฉีกเนื้อกินเล่นเป็นภักษา

                ถ้าเป็นแม่แน่นั้นจงกรุณา                                                      อย่าตามมามุ่งหมายให้วายปราณ

.......... ๙.แม่ของเจ้าเขาเป็นเชื้อผีเสื้อสมุทร                                         ขึ้นไปฉุดฉวยบิดาลงมาได้

                จึงกำเนิดเกิดกายสายสุดใจ                                                   จนเจ้าได้แปดปีเข้านี่แล้ว

..........๑๐.ช่างชาติชั่วหัวกระดูกลูกตอแหล                                         ลวงให้แม่หลงกลเที่ยวค้นหา

                เออกระนั้นมันจึงทบตลบมา                                                ให้บิดาเลยไปเสียไกลแล้ว

..........๑๑อายุข้าห้าร้อยแปดสิบเศษ                                                     จึงแจ้งเหตุแถวทางกลางสมุทร

                แม้นจะหนีผีเสื้อด้วยแรงรุทร                                               เห็นไม่สุดสิ้นแดนด้วยแสนไกล

..........๑๒.พระยินดีชี้บอกสินสมุทร                                                    โน่นแน่กุฏิ์มุงกระเบื้องเหลืองสลับ

                พระหน่อน้อยค่อยเรียงเคียงคำนับ                                      หมายประทับที่เสาหงส์ตรงเข้ามา

...........๑๓.แต่พระองค์ทรงคิดให้รอบคอบ                                        ถ้าเห็นชอบท่วงทีจะหนีหาย

                จึงโปรดใช้ให้องค์พระลูกชาย                                             ไปหาดทรายหาข้าจะมาฟัง

..........๑๔.กระโห้เรียงเคียงกระโห้ขึ้นโบกหาง                                  ลอยสล้างกลางกระแสแลสลอน

มังกรเกี่ยวเลี้ยวลอดกอดมังกร                                               ประชุมซ่อนแฝงชลขึ้นวนเวียน

..........๑๕.ฝ่ายพระอภัยมณีซึ่งหนียักษ์                                                กับลูกรักเงือกน้ำไปตามคลื่น

                บรรลุทางกลางชลาได้ห้าคืน                                               เห็นทะมื่นมาข้างหลังดังสะเทือน

ตอนที่ ๒  จงเขียนความหมายของคำศัพท์ต่อไปนี้อย่างสังเขป

๑. แรงรุทธ = ........................................................................๒. ผนิด = ....................................................................

๓. พะเนิน = .........................................................................๔ โว้เว้ = ......................................................................

๕. ตรีชา = ............................................................................๖. ซึก = ........................................................................

๗. ไพล่เผล = .......................................................................๘. ตะโกรง = ...............................................................

๙. หุบห้อง = ......................................................................... ๑๐. ละหาน = ...............................................................

๑๑. สลาตัน = .......................................................................๑๒. ปรารมภ์ = ............................................................

๑๓. ธาตรี = ..........................................................................๑๔. ละเมาะ = ..............................................................

๑๕. วิลันดา = ....................................................................... ๑๖. ทารกรรม = ...........................................................

๑๗. ขยั้น = ...........................................................................๑๘. ไขหู = ...................................................................

๑๙. โหยกเหยก = .................................................................๒๐.ประดิพัทธ์ = .........................................................

ตอนที่ ๓  จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงคำตอบเดียว

๑. ข้อใดคือสิ่งแรกที่สินสมุทรพบเมื่อออกจากถ้ำ

ก.       เห็นฝูงเงือกเกลือกกลิ้งมากลางชล       คิดว่าคนมีหางเหมือนอย่างปลา

ข.       เห็นหินปิดเปิดประตูคูหากว้าง            นิมิตอย่างนางมนุษย์เสน่หา

ค.       เห็นหาดทรายพรายงามเป็นเงินราง      ทะเลกว้างข้างขวาล้วนป่าดง

ง.        เห็นละเมาะเกาะใหญ่ที่ไหนกว้าง        หยุดเสียบ้างให้สบายจึงผายผัน

๒. ข้อใดแสดงว่านางผีเสื้อสมุทรผิดศีลข้อที่ ๕

ก.       ออกเดินทางอย่างนี้ต้องนิมิต                รูปจึงผิดไปกว่าเก่าเจ้าจึงแหนง

ข.       ซึ่งจะให้ไปบอกออกมาหา                   พระบิดาขี้ขลาดไม่อาจหาญ

ค.       คิดถึงวงศ์พงศาคณาญาติ                      จึงสามารถมานี่ไม่หนีหาย

ง.        จึงกล่าวแกล้งแสร้งเสด้วยเล่ห์กล        เธออยู่บนเขาขวางริมทางมา

๓. อายุข้าห้าร้อยแปดสิบเศษ เป็นอายุของใคร

                ก. เงือกเฒ่า                             ข. พระโยคี

                ค. นางผีเสื้อสมุทร                 ง. พรายทะเล

๔. เหตุใดเงือกเฒ่าจึงต้องออกเดินทางในเวลากลางคืน

ก.       พอเย็นย่ำค่ำพลบลงโพล้เพล้                ท้องทะเลมืดมัวทั่วทิศา

ข.       ถ้าแดดกล้าตามัวเป็นหมอกควัน          จะผายผันล่วงทางไปกลางคืน

ค.       เงือกก็หาอาหารกินตามเคย                  แล้วรีบเลยล่วงไปในคงคา

ง.        ด้วยแรงน้อยถอยทบสลบหลับ           แล้วก็กลับพลิกฟื้นตื่นเผยอ

๕. ข้อใดเป็นเหตุให้ สินสมุทรมิได้กลัวกลับหัวร่อ

ก.       ถ้าแม้นแม่แต่แรกรู้กระนี้                      ชนนีก็จะได้ไม่เที่ยวหา

ข.       ไปเปิดประตูคูหาถ้าเขาเห็น                  ตายหรือเป็นว่าไม่ถูกเลยลูกแก้ว

ค.       จะไปไหนไม่ห้ามจะตามส่ง                 ไหนทรงฤทธิ์ปิตุรงค์เล่าลูกเอ๋ย

ง.        แล้วว่าแก่สินสมุทรสุดที่รัก                  แม้นนางยักษ์จะมารับจงกลับหลัง

๖. นางผีเสื้อสมุทรพูดอย่างไรจึงเป็นเหตุให้พระโยคีจึงกล่าวว่า

                อียักษาตาโตโมโหมาก                       รูปก็กากปากก็เปราะไม่เหมาะเหม็ง

                นมสองข้างอย่างก็โปรงดูโตงเตง        ผัวของเอ็งเขาระอาไม่น่าชม

ก.       เขาว่ากันผัวเมียกับแม่ลูก                      ยื่นจมูกเข้ามาบ้างช่วยสั่งสอน

ข.       อย่าสงสัยใจจริงทุกสิ่งอัน                     ไม่รำพันพูดลวงเจ้าดวงใจ

ค.       เหตุไฉนไปนั่งกำบังตัว                         เชิญทูนหัวเยี่ยมหน้ามาหาน้อง

ง.        นางผีเสื้อเบื่อหูรู้เท่าถึง                          จึงว่ามึงตอแหลมาแก้ไข

๗. เหตุใดพระอภัยมณีจึงเกิดกล่าวว่า จึงว่าเราเห็นจะรอดไม่วอดวาย

ก.       จึงเล่าความตามติดไม่ปิดบัง                 พระทรงฟังลูกชายค่อยคลายใจ

ข.       นางเงือกน้ำบอกสำคัญว่านั่นแล้ว        คือเกาะแก้วพิสดารเป็นชานเขา

ค.       พระโยคีมีญาณว่าหลานรัก                   จงสำนักอยู่ให้สมอารมณ์หมาย

ง.        ฝ่ายโยคีมียศพจนารถ                            ให้โอวาทนางยักษ์ไม่หักหาญ

๘. ข้อความใดตรงกับสำนวนที่ว่า หมูเขาจะหามเอาคานเข้าไปสอด

ก.       เสียแรงรักหนักหนาอุตส่าห์ถนอม        สู้อดออมสารพัดไม่ขัดขืน

ข.       ทั้งนี้เพราะเคราะห์กรรมทำให้วุ่น         จึงสิ้นบุญวาสนาสีกาเอ๋ย

ค.       แล้วชี้หน้าด่าอึงหึงนางเงือก                 ทำซบเสือกสอพลออีตอแหล

ง.        เขาว่ากันผัวเมียกับแม่ลูก                      ยื่นจมูกเข้ามาบ้างช่วยสั่งสอน

๙. ข้อใดแสดงว่าพระอภัยมณีแสร้งพูดออกมา

ก.       ซึ่งลูกรักหักหาญให้ท่านโกรธ             จงงดโทษทำคุณอย่าหุนหัน

ข.        อันตัวพ่อขอตายวายชีวัง                     กันแสงสั่งลูกยาด้วยอาลัย

ค.       แม้นไปได้ก็จะพาแก้วตาไป                 นี่จนใจเสียด้วยนางต่างตระกูล

ง.        แม้นสิ้นสูญบุญนางในปางนี้               ไม่มีที่พึ่งพาจะอาศัย

๑๐. เหตุการณ์ตอนใดทำให้รู้ว่านางผีเสื้อรักพระอภัยมณีมากกว่าสินสมุทร

ก.       อสุรีผีเสื้อเหลือจะอด                            แค้นโอรสราวกับไฟไหม้มังสา

            ช่างหลอกหลอนผ่อนผันจำนรรจา         แม้นจะว่าโดยดีเห็นมิฟัง

ข.       พระโฉมยงจงอยู่ในคูหา                       เลี้ยงรักษาลูกน้อยคอยหม่อมฉัน

             จะอดใจให้เหมือนคำที่รำพัน                 ถ้วนสามวันก็จะมาอย่าอาวรณ์

ค.       นิจจาเอ๋ยเคยอยู่เป็นคู่ชื่น                      ทุกวันคืนค่ำเช้าไม่เศร้าหมอง

              จนมีลูกปลูกเลี้ยงเคียงประคอง           มิให้ข้องเคืองขัดพระอัชฌา

ง.        มิขออยู่สู้ตายวายชีวิต                          ไม่เห็นจิตน้องรักจะตักษัย

              เชิญพระองค์ลงมาชลาลัย                     เมียจะให้มนตร์เวทวิเศษครัน

๑๑. ข้อใดแสดงถึงการใช้ปัญญาอย่างฉับพลันของพระอภัยมณี

ก.       พี่มนุษย์สุดสวาทเป็นชาติยักษ์              จงคิดหักความสวาทให้ขาดสูญ

               กลับไปอยู่คูหาอย่าอาดูร                      จงเพิ่มพูนภาวนารักษาธรรม์

ข.       พี่ขอบุตรสุดใจเอาไปด้วย                    เป็นเพื่อนม้วยเหมือนสุดามารศรี

               ขอลาแก้วแววตาไปธานี                       อย่าราคีขุ่นข้องให้หมองมัว

ค.       พอได้ช่องลองลวงดูตามเล่ห์                 สมคะเนจะได้ไปดังใจหมาย

                จึงกล่าวแกล้งแสร้งเสเพทุบาย              เจ้าฝันร้ายนักน้องต้องตำรา

ง.        เราตรองตรึกนึกจะหนีนางผีเสื้อ          แต่ใต้เหนือไม่รู้แห่งตำแหน่งไหน

                ท่านเจนทางกลางทะเลคะเนใจ            ทำกระไรจึงจะพ้นทนทรมาน

๑๒. ข้อใดแสดงว่ามีการวางแผน

ก.       จะโกรธเกรี้ยวเคี้ยวเล่นเป็นธุลี            ไม่พอที่ชีวันจะบรรลัย

ข.       ทำปั้นเจ๋อเย่อหยิ่งมาชิงผัว                    ระวังตัวมึงให้ดีอีจองหอง

ค.       หนึ่งพวกพ้องของข้าคณาญาติ             ขอรองบาทบงกชบทศรี

ง.        ลูกจะค่อยลอยตามแต่ห่างห่าง             อยู่ต้นทางจะได้พบประสบสม

๑๓.         จะไปไหนไม่พ้นผีเสื้อน้ำ                               วิบากกรรมก็จะสู้อยู่เป็นผี

                ท่านส่งเราเข้าที่เกาะละเมาะนี้                         แล้วรีบหนีไปในน้ำแต่ลำพัง

     ข้อความข้างต้นแสดงว่าผู้พูดมีลักษณะนิสัยอย่างไร

ก.       เชื่อวิบากลากความไปตามกรรม

ข.       เป็นผู้ทำเสียสละแก่ผู้อื่น

ค.       คิดรอบคอบด้วยเหตุผลไม่แตกตื่น

ง.        ชอบรื้อฟื้นความหลังแก่ก่อนกาล

๑๔.         แม้นกำลังดังข้าจะพาหนี                     เจ็ดราตรีเจียวจึงจะถึงสถาน

                อสุรีมีกำลังดังปลาวาฬ                          ตามประมาณสามวันจะทันตัว

     ข้อความข้างต้นส่งผลให้เกิดเหตุการณ์ใดต่อมา

ก.       อันอำนาจชาติเชื้อผีเสื้อน้ำ                 ปลาไม่กล้ำกลายกลัวทั่วทิศา

            ด้วยกลิ่นอายคล้ายท่านผู้มารดา           เมื่อจับข้าข้าจึงอ่อนหย่อนกำลัง

ข.       เสียแรงรักหนักหนาอุตส่าห์ถนอม      สู้อดออมสารพัดไม่ขัดขืน

            ช่างกระไรใจจืดไม่ยืดยืน                     นางสะอื้นอ้าปากจนรากเรอ

ค.       พระโยคีมีติตคิดสงสาร                       จึงว่าท่านหนีตายหมายมาหา

            เราลงมาคอยช่วยด้วยเมตตา                 แต่กิจจาไม่กระจ่างยังคลางแคลง

ง.        ให้ไปอยู่ผู้เดียวที่ตีนเขา                      แล้วอดข้าวอดปลากระยาหาร

             ถ้วนสามคืนสามวันจะบันดาล             ให้สำราญรอดตายสบายใจ

๑๕.         เมื่อกี้เห็นเล่นอยู่ในคูหา                      เงือกนี้เจ้าเอามาแต่ข้างไหน

                พระลูกเล่าตามจริงทุกสิ่งไป                พระตกใจจึงว่าด้วยปรานี

     จากข้อความข้างต้นพระอภัยมณีตกใจเพราะกลัวว่าจะเกิดอะไรขึ้น

ก.       อสุรีมีกำลังดังปลาวาฬ                         ตามประมาณสามวันจะทันตัว

ข.       ไปเปิดประตูคูหาถ้าเขาเห็น                  ตายหรือเป็นว่าไม่ถูกเลยลูกแก้ว

ค.       ทั้งลูกเต้าเผ่าพงศ์ก็พลัดพราย                 ยังแต่กายเกือบจะดิ้นสิ้นชีวา

ง.        จะควักเอานัยนาออกมาดู                     ตะคอกขู่คุกถามคำรามรน

เฉลย

พระอภัยมณี ตอน พระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อ

ตอนที่ ๑

๑.                         ๒.  ๑๒                   ๓.                         ๔.                        ๕.                         ๖.  ๑๕

๗.                         ๘.  ๑๑                    ๙.                         ๑๐.  ๑๓                  ๑๑.                      ๑๒.  ๑๔

๑๓.                      ๑๔.                      ๑๕.  ๑๐

ตอนที่ ๒

๑. แรงอันน่ากลัว                                   ๒. ปิดให้แน่น                                       ๓. ค้อนขนาดใหญ่

๔ พูดจาเหลวไหล                                 ๕. ตำหนิ                                               ๖. ลึกเข้าไป

๗. บิดเบือน                                           ๘. เต็มไปด้วยความอยาก                     ๙. ถ้ำ

๑๐. ห้วงน้ำ                                             ๑๑. ลมพายุที่พัดแรงจัด                        ๑๒. วิตก

๑๓. แผ่นดิน                                           ๑๔. พุ่มไม้                                             ๑๕. ชาวดัตช์, ชาวฮอลันดา

๑๖. ทารุณ                                              ๑๗. คร้าม, แหยง                                   ๑๘. ทำหูทวนลม

๑๙. ไม่แน่นอน                                      ๒๐.ผูกพันรักใคร่

ตอนที่ ๓

๑.          ๒.         ๓.         ๔.         ๕.          ๖.          ๗.         ๘.          ๙.          ๑๐. 

๑๑.       ๑๒.       ๑๓.      ๑๔.       ๑๕.  ข

ที่มาของข้อมูล : วารสารแม็ค ม.ต้น